چگونه در امتحانات حضوری موفق شویم؟

سلام به همه آن‌هایی که خرداد ماه علامت سوال بزرگی است! همه ما از زمانی که پا به راه سواد آموزی می‌گذاریم تا آخر عمرمان باید از آزمون‌ها و امتحانات بسیاری گذر کنیم. شاید فکر کنید امتحان دادن فقط به مدرسه و کنکور و دانشگاه ختم می‌شود! اما این طور نیست، بلکه در همه مراحل زندگی اعم از حیطه شغلی، زندگی شخصی، زندگی خانوادگی و … به گونه‌ای همیشه در حال امتحان دادن هستیم.

اما این که در مدرسه مجبوریم یک سری از دروس را در زمان مقرر بخوانیم و امتحان دهیم، حساسیت بیشتری را نسبت به سایر امتحانات در زندگی ما برانگیخته است. اما آیا می‌دانید چرا امتحان دادن برای همه سخت و یک کار حوصله سر بر است! من شیدا کبیرعبادی هستم مشاور تحصیلی و امروز در این مقاله از سایت بخون در کنار شما خواهم بود تا ابتدا به بررسی عوامل سخت کننده امتحانات بپردازیم سپس، برای هر یک راه حل و درمانی ارائه دهیم. پس تا انتها مقاله، همراه من بمانید ..

امتحان چیست و چه هدفی دارد؟

همه دانش آموزان و دانشجویان در هر مرحله از آموزش امتحاناتی را پشت سر می‌گذارند، اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا اصلأ باید بحثی به نام امتحان و ایان امتحانات وجود داشته باشد و هدف از برگزاری این امتحانات چیست! امتحان عبارت است از اندازه گیری میزان یادگیری و نقش آن در رفتار دانش آموزان در هر مقطع سنی!

به زبان ساده‌تر، امتحان یعنی اندازه گیری میزان یادگیری در دانش آموزان بعلاوه اندازه گیری میزان عملکرد دبیران در کلاس درسی؛ بنابراین به همین دلیل است که ما در مدرسه با سه نوع امتحان یا همان ارزشیابی روبرو هستیم:

1.ارشیابی مستمر: این نوع امتحان که معمولأ در طول کلاس درس و در حد فاصل بین یک یا دو درس از هر مبحث درسی گرفته می‌‌شود و در طرح برنامه درسی بعد موثر است. در واقع، با این ارزشیابی دبیر یک دید کلی از وضعیت کلاس بدست می‌آورد تا براساس آن به سراغ آموزش مباحث بعدی برود.

2. ارزشیابی نوبت اول: که ارزشیابی تشخیصی نیز می‌نامیم، هدف امتحانات ترم اول نیز دریافت خطاها، مشکلات و کاستی‌های تدریس توسط دبیر است تا طی مراحل بعدی آموزش (ترم دوم) مورد استفاده قرار بگیرد.

3. ارزیابی پایان سال تحصیلی: می‌توان گفت در آخر سال حجم بزرگی از دروس در حال یادگیری بوده است، پس نیاز به ارزشیابی دارد. ما اگر یادگیری مباحث درسی را یک رفتار در نشر بگیریم، ارزیابی پایان سال را می‌توانیم ارزیابی میزان تغییرات ایجاد کرده در رفتار دانش آموزان تلقی کنیم تا ببینیم یک دانش آموز در طول یک سال، از لحاظ سواد علمی تا چه میزان رشد داشته است تا براساس این ارزیابی به مرحله بعدی راه یابد.

پس تا اینجا متوجه شدیم که ارزیابی مدارس برای پاسخ به دو سوال اساسی است:

• چه کاری انجام می‌دهیم!
• چگونه می‌توانیم کار را بهتر انجام دهیم!

اما اگر بخواهیم خودمانی‌تر بررسی کنیم، امتحان یعنی ایجاد نیاز در افراد برای ادامه تحصیل و کسب علم! در واقع، اگر کلمه‌ای به نام امتحان وجود نداشت، هیچ کس به موقع درس نمی‌خواند و این همه کشفیات، اختراعات، پیشرفت علم و … وجود نداشت. ذات انسان‌ها ناخودآگاه میل به تنبلی دارد و اگر زور بالا سر انسان نباشد، هیچ کاری را درست انجام نمی‌دهد.

شاید شما هم بعضی وقت‌ها خسته شده و تصمیم بگیرید قید درس خواندن را بزنید! اما توجه کنید، درس خواندن این روزها الزام زندگی است! علی الخصوص در قرن امروز و دنیا امروز که انسان‌ها از سطح زمین بالاتر می‌روند تا فضا و از سطح دریاها پایین‌تر می‌روند تا دل اقیانوس‌ها .. بنابراین ما نیاز داریم تا درس بخوانیم و از دنیا اطراف عقب نمانیم.

چرا از امتحان می‌ترسیم؟

همه ما زمانی که خاطرات شیرین مدرسه، دانشگاه یا کلاس‌های مختلف و متفرقه را مرور می‌کنیم، ناخودآگاه لبخند می‌زنیم و برای همه ما دورانی که با دوستانمان سپری می‌کنیم، خوشایند است. اما کافی است در یکی از روزهای هفته، دبیر روزی را برای امتحان یک ماده درسی تعیین کند! چشمتان روز بد نبیند .. انگار غم دنیا بر سر آدم آوار می‌شود. اما به راستی این ترس پایان‌ناپذیر از کجا ریشه می‌گیرد و علت ترس در گروه‌های سنی مختلف از آن چیست؟

اکثر روان‌شناسان و پزشکان ترس را احساس خطر نسبت به یک عامل بیرونی می‌دانند؛ در واقع، زمانی که ما از چیستی و چگونگی انجام شدن یک عمل خبردار نیستیم، احساس ترس و نگرانی به سراغمان می‌آید. در مدرسه نیز از زمانی که دبیر تاریخ امتحان را مشخص می‌کند، دانش آموزان به محض خروج از مدرسه، کتاب‌های خود را دست می‌گیرند و شروع به مطالعه و مرور مباحث درسی می‌کنند.

در روز امتحان نیز زمانی که دبیر برگه سوالات را بین دانش آموزان پخش می‌کند، از همه می‌خواهد بدون پرسیدن سوال و تقلب، برای کسب بهترین نمره سوالات را به خوبی پاسخ دهند. همه ما بارها و بارها این صحنه‌ها را تجربه کرده‌ایم. پزشکان معتقدند شاید به دلیل استرس آن روزها است که انسان در طول سال‌های زندگی خود در هر سن و سالی با شنیدن نام امتحان ناخودآگاه دچار استرس می‌شوند. قبل از ادامه از شما عزیزان دعوت می‌کنم مقاله چگونه در امتحان نهایی بیست بگیریم را از همین سایت مطالعه کنید و  4 تکنیک فوق‌العاده بیست گرفتن در امتحان نهایی را همین الان یاد بگیرید.

استرس چیست؟

برای این که بدانیم چرا در موقع امتحانات، کنکور یا هر عامل دیگری دچار استرس می‌شویم، ابتدا باید با خود واژه استرس آشنا شویم، تعریفی ارائه کنیم و منشأ بروز چنین واکنشی را پیدا کنیم تا بعدأ بتوانیم برای آن درمانی نیز تجویز کنیم. اما یک سوال، آیا بنظر شما استرس همیشه بد است؟

قطعأ نه! چرا؟ چون استرس باعث آمادگی بدن ما در مواجهه با مسائل مختلف را فراهم می‌کند؛ در واقع، استرس باعث پیشرفت عملکرد بدنی ما می‌شود. اما اگر بخوتهیم یک تعریف کلی ارائه دهیم باید بگوییم، براساس تحقیقات انجام شده، تقریبأ 10 درصد افراد بین 15 تا 25 سال و در حدود 20 درصد افراد 20 تا 35 سال استرس زیادی را در زندگی تجربه می‌کنند که این میزان در بین خانم‌ها بیشتر است.

اما دلایل اصلی استرس چیست؟ ساده‌ترین جواب این سوال این است که زندگی همیشه در پیچیدگی است و هر روز نیز به این پیچیدگی‌ها افزوده می‌شود. انتظارات بیش از حدی که ما از خودمان داریم و باید به نحو احسنت همه چیز را انجام دهیم، در هر زمان و مکانی خوشحال باشیم و به موفقیت برسیم، این‌ها مسائلی هستند که باعث بروز استرس می‌شوند. 

مهم‌ترین عوامل ایجاد ترس و اضطراب امتحان

پس با توجه به این موارد، تعریف اولیه استرس عبارت است از واکنش غیر ارادی فیزیکی و هیجانی در برابر یک عامل استرس‌زا که غیر ارادی است و فیزیکی است که تحت کنترل ما نیست. در این وضعیت، یک سری از غدد داخلی بدن شروع به ترشح می‌کنند.

در ناحیه هیپوتالاموس مغزی، یک غده ریزی به نام HPA شروع به ترشح می‌کند که در نتیجه این عمل یک سری هورمون در بدن ترشح می‌شود:

1.اولین هورمونی که ترشح می‌شود، هورمون آدرنالین است؛ به این نوع هورمون در اصطلاح پزشکی هورمون fight or flight نیز گفته می‌شود (یعنی یا بجنگ یا فرار کن). این هورمون یک هورمون فوق کلیوی است که در رشد و تکامل انسان در برابر عوامل خطرزا موثر است. هنگامی که شما در یک موقعیت استرس‌زا مانند جلسه امتحان قرار می‌گیرید، این هورمون سریعأ ترشح شده و میزان اکسیژن و گلوکز رسانی به مغز را افزایش می‌دهد.

بعلاوه این هورمون در چنین شرایطی برخی از کارهای مغز مثل هضم غذا را سرکوب می‌کند چون ما نیازی به از دست دادن انرژی نداریم. بنابراین در واقع باعث بازدهی بهتر بدن می‌شود و از نتایج آن این است که می‌توانیم واضح‌تر و بهتر ببنینم، بهتر تمرکز کنیم و … تا بدن در مقابل شرایط سخت آماده شود.

2. دومین هورمونی که ترشح می‌شود، هورمون نوراپی نفرین است؛ این هورمون نیز یک هورمون فوق کلیوی است که کارهایی شبیه آدرالین انجام می‌دهد و میزان آگاهی فرد را افزایش می‌دهد و به شدت بر روی تمرکز تأثیرگذار است. مثال آن دقیقأ شب امتحان است که حجم زیادی از مطالب را در دو ساعت مطالعه می‌کنیم 🙂

3. سومین هورمون، هورمون کورتیزول است؛ این هورمون نیز خیلی شبیه به دو مورد قبلی است با این تفاوت که یک مقدار با تأخیر نسبت به دو هورمون قبلی ترشح می‌شود و افزایش بیش از حد آن نیز به سیستم ایمنی بدن لطمه وارد می‌کند و وقتی می‌گوییم استرس زیاد زیان آور است، به دلیل وجود همین هورمون است.

4. چهارمین هورمون ترشح شده، هورمون اکسی توسین است؛ این هورمون بر خلاف ظاهرش که هورمون نوازش و عشق نیز خوانده می‌شود، هورمون موثر در استرس است. بعنوان مثال شما زمانی که استرس دارید، بدنبال شخصی هستید تا با او در مورد هیجاناتتان صحبت کنید! در واقع، این هورمون یک هورمون تقویت کننده ارتباطات است. بنابراین وقتی اوضاع سخت است، این هورمون باعث حمایت افراد از یکدیگر می‌شود که بعنوان مثال دوست شما در امتحان تقلب می‌رساند :))

پس با توجه به موارد گفته شده، می‌توانیم علائم بروز استرس را به چند دسته، تقسیم کنیم:

• افزایش ضربان فلب
• نفس نفس زدن 
• تعریق زیاد
• تمرکز بالا (به هر چیز کوچکی واکنش نشان می‌دهیم؛ مثل زلزله)
• دید واضح‌تر نسبت به قبل
• کاهش یا افزایش اشتها
• میل به بودن در اجتماع (یعنی زمانی که حتی تبلیغات تلویزیون هم براتون خوشاینده)

پس با این اوصاف برای بدن ما نه تنها مضر نیست بلکه در بیشتر مواقع عامل و محرک موفقیت انسان‌ها است؛ اما گاهی همین استرس از حد استاندارد بالاتر می‌رود و نتیجه معکوسی را به ما ارائه می‌دهد که نام این شرایط اضطراب است. اما بنظر شما اضطراب چه آثار مخربی می‌تواند داشته باشد؟

اضظراب بر عملکرد و حتی اندازه مغز تأثیر می‌گذارد؛ در واقع، زمانی که شما زمانی که دچار اضطراب و نگرانی هستید، ساختارهای مغز آسیب می‌بینند که این آسیب حتی بر روی ژن‌های انسان تأثیر می‌گذارند. زمانی که شما سر جلسه امتحان دچار فراموشی می‌شوید، در واقع تأثیر همین آسیب است.

وقتی اضطراب و نگرانی دارید، سیگنال‌های الکتریکی در هیپوکامپ ایجاد می‌شود؛ هیپوکامپ مسئول یادگیری، حافظه و کنترل استرس است. بنابراین در اثر آسیب، این قسمت تحلیل می‌رود و مغز ضعیف می‌شود تا جایی که حتی اندازه آن کوچکتر می‌شود و قدرت تمرکز، تصمیم گیری و قضاوت فرد کاهش می‌یابد و برای همین است که می‌گویید نمی‌دانم چرا سر جلسه امتحان همه چیز را فراموش می‌کنم!

چگونه استرس امتحان را از بین ببریم؟

حالا که با مفهوم استرس آشنا شدیم، نوبت به این می‌رسد که روش‌هایی را بیاموزیم تا این عوامل استرس‌زا را از  خودمان دور کنیم و کم کم به روند بهبود استرس و اضطراب پنهان و آشکار وجود خود غلبه کنیم. دلایل بسیاری برای ایجاد استرس وجود دارند اما یک سری موارد جزو عمده مشکلات در بین دانش آموزان و دانشجویان تلقی می‌شود که در ادامه با هم بررسی کرده و راهکار هر یک را بیان خواهیم نمود.

سندروم بی‌انگیزگی

اولین موردی که برای دانش آموزان و دانشجویان پیش می‌آید، معمولأ در درجه اول بی‌حوصلگی و عدم داشتن انگیزه است. معمولأ همه ما با شنیدن نام امتحان اولین فکری که به ذهنمان می‌رسد این است که: « کی میخواد این همه درس بخونه!» در واقع اولین مورد استرس‌زا در دوران امتحانات عدم داشتن علاقه و انگیزه برای مطالعه مواد درسی است.

چند ساعت اولیه صبح بهترین زمان برای آموزش و یادگیری است؛ اما احتمالأ شما هم از آن دسته هستید که در ایام امتحانات و در اوج و بهترین زمان خوابتان ناگهان با صدا گوش خراش ساعت زنگی یا آلارم گوشی از خواب برمی‌خیزید. بنابراین با یادآوری این که شما مجبور هستید از خواب شیرین خود دست بکشید و علی‌رغم میل باطنیتان به درس خواندن مشغول شوید، روز شما با عصبانیت شروع خواهد شد.

شاید فکر کنید که با عوض کردن آهنگ آلارم گوشیتان بتوانید صبح را بهتر شروع کنید اما حتی آهنگ هم نمی‌تواند از حجم بی‌حوصلگی شما بکاهد. بنابراین شما نیاز دارید تا صبح را به گونه‌ای آغاز کنید که انرژی لازم را از صبح گرفته و تا آخر روز را با این انرژی به مطالعه بپردازید. بنابراین در ادامه مطلب راهکارهایی برای شروع صبح عالی ذکر می‌کنیم.

1. حداقل تا 15 دقیقه بعد از خاموش کردن آلارم، به صفحه موبایل نگاه نکنید!

در برابر نگاه کردن به صفحه موبایل، چک کردن نوتیفیکیشن‌ها و … مقاومت کنید. اگر این کار را انجام دهید، شما روزی وابسته به فناوری را شروع خواهید کرد و باعث می‌شود به جای این که روی خودتان تمرکز کنید، وقتتان را با پرسه در شبکه‌ها و صفحات مجازی به هدر دهید.

شاید یکی از بهترین کارها برای جلوگیری از اتلاف وقت در صفحات مجازی و علی الخصوص برای عدم شروع روز با فناوری، این است که نوتیفیکیشن گوشی خود را به حالت غیرفعال تغییر دهید و خرید بسته‌های اینترنت را به حداقل یا صفر برسانید؛ به این ترتیب از شر وسوسه شدن برای چک کردن گوشی موبایل خلاص خواهید شد.

2. ترکیب آب و لیمو را جایگزین چای یا قهوه صبحگاهی کنید!

هر صبح به صورت ناشتا، آب یک لیمو تازه را گرفته و همراه با آب ولرم نوش جان کنید. حتمأ توجه کنید که این ترکیب باید به صورت ناشتا و قبل از هر ماده غذایی دیگر مصرف شود. این ترکیب علاوه‌بر افزایش متابولیسم بدن در سوزاندن چربی‌ها، به حفظ و ساختار عضلانی بدن کمک می‌کند، دهان و گلو را پاک کرده و حس خوشایندی به شما خواهد بخشید.

این ترکیب طبیعی انرژی بخش بوده و سبب می‌شود تا شب کل روز را با انرژی سرشاری سپری کنید. سپس تا 20 دقیقه بعد از نوشیدن این ترکیب، از مسواک زدن، خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. شاید در ابتدا برای شما سخت باشد که روز را بدون کافئین شروع کنید؛ اما اگر موفق به تغییر عادت شوید، از مزایا این ترکیب شگفت زده خواهید شد.

3. درست بنشینید!

بله درست متوجه شدید؛ راه‌های اشتباه و غلط بسیاری برای بیرون آمدن از رخت خواب وجود دارد، اما تنها یک راه حل صحیح وجود دارد که بهترین راه برای برخیزیدن از رخت خواب است، البته اگر خشکی ناشی از عدم ورزش و کشش در روزهای متمادی اجازه این کار را به شما بدهد! 🙂

در حالت دراز کش به سمت پهلو بچرخید، سپس برای برخاستن بدن خودتان را به سمت بالا هل دهید. در نهایت بدون قوز کردن کمر، از جای خود برخیزید. این بهترین راه برای برداشتن فشار از روی قلب و کمر است. پس هیچوقت به صورت تخته خشک با زنگ ساعت از رخت خواب بیرون نپرید. (استرسش تا شب همراهتونه)

4. حرکات کششی انجام دهید!

بسیاری از دانش آموزان نسبت به انجام ورزش و حرکات کششی موضع می‌گیرند و یا با باور غلط‌تر که چون من لاغر هستم نیازی به ورزش و کشش ندارم، از زیر کار در می‌روند. اصلأ نیازی نیست که کوله خود را بردارید، به باشگاه بروید یا کوهنوردی کنید! همین که در جای خود هستید، به دست‌ها و پاها کشش دهید، حرکات دورانی انجام دهید و از حالت چوب خشکی درآیید.

فراموش نکنید چون در طول خواب شما چند ساعت مداوم در حالت استراحت بودید، اعضاء بدن خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی کمی دریافت کرده‌اند, بنابراین انتظار نداریم که از جا برخاسته و بدوئید، بلکه تنها می‌خواهیم با آرامش اعضاء بدن را برای شروع یک روز کاری آماده کنیم.

5. اهداف روز را مشخص کنید!

بسیاری از دانش آموزان در شروع روز هیچ هدفی ندارند و به قول خودمان تا ظهر روز خود را با وقت تلف کردن می‌گذرانند و اگر هم سوال کنیم که چرا کاری انجام نمی‌دهی! می‌گویند: هنوز لود نشده‌ام! اما هدف گذاری باعث ایجاد نیرو محرکه رو به جلو می‌شود.

شما باید برای خودتان هدف گذاری کنید که موظف هستید روز را برای درس خواندن سپری کنید؛ چرا؟ چون لازمه ورود به دوره دبیرستان، ورود به دانشگاه، ورود به حیطه شغلی و … مستلزم گذراندن تمام دوره‌ها و امتحانات است. شما باید به این درک برسید که حتی اگر هیچ کاری هم انجام ندهید، در آینده پدر و مادر خواهید بود، پس یک پدر و مادر با سواد از پدر و مادر بی‌سواد خیلی بهتر است تا فرزندتان سرخورده نشود!

6. مراقبه و مدیتیشن انجام دهید!

شاید فکر کنید بین این همه گرفتاری مگر می‌شود چند ساعت نشست و به بهانه مدیتیشن وقت تلف کرد! به جای آن می‌توانم دو صفحه بیشتر درس بخوانم! اما اشتباه نکنید، مغز برای شروع فرایندهای جدید نیاز به آگاهی و استراحت دارد تا بدون دغدغه چند دقیقه‌ای هر چند کوتاه را به بازیابی اطلاعات خود بپردازد.

در موارد شرعی نیز نماز خواندن و ذکر گفتن نوعی مدیتیشن است؛ شما زمانی که نماز می‌خوانید چند دقیقه‌ای را دور از حال و هوا اطراف هستید. بسیاری از افراد بعد از نماز خواندن می‌گویند: « فکرم همه جا بود الا نماز!» بله دقیقأ همین طور است که شما وقتی زمانی را برای انجام کاری غیر از کار همیشگی شروع می‌کنید، مغز به حالت استراحت درمی‌آید بنابراین بهتر می‌تواند تمرکز کند و کارهای فراموش شده را بخاطر آورد.

پس برای سلامتی ذهن و تقویت حافظه از مدیتیشن یا مراقبه غافل نشوید. حتی شده روزی پنج دقیقه به حالت راحت بنشینید، چشم‌ها را ببندید، به هیچ چیز فکر نکنید، نفس‌های عمیق بکشید و اگر این موضع برای شما کسل کننده بود، می‎‌توانید یک موسیقی بی‌کلام ملایم نیز گوش دهید.

ترس از شکست

یکی از عمده‌ترین مسائلی که در بین دانش آموزان باعث ایجاد استرس امتحان می‌شود، ترس از شکست می‌باشد. در واقع، اگر دانش آموز در کلاس مورد تنبیه دبیر قرار گرفته باشد، در امتحان قبلی نمره قابل قبولی کسب نکرده باشد، توسط والدین یا دوستان تحقیر شده باشد، در امتحانات بعدی ترس بروز دوباره همین مسائل باعث بروز استرس خواهد بود.

اما گاهی اوقات مسئله دانش آموزان تنها به همین ختم نمی‌شود؛ بلکه یک مسئله بزرگتر به نام عدم یادگیری، یادگیری ناقص و یا ترس از بازگو کردن عدم یادگیری نیز می‌تواند بر روی استرس افراد پیش از امتحانات تأثیرگذار باشد. گاهی ممکن است دانش آموز در کلاس درس احساس کند یادگیری کامل بوده و اما زمانی که موعد امتحانات می‌شود تازه درمی‌یابد که نه بلد نیست! 

در این صورت اکثرأ دانش آموزان به دلیل ترس از تمسخر اطرافیان نیاز خود جهت یادگیری دوباره را بیان نمی‌کنند و این مشکل باعث بروز استرس شده و نگرانی از این که فردا روزی در امتحان نمره کمی کسب خواهند کرد، تنش بسیاری در این دانش آموزان ایجاد می‌کند. بنابراین در این قسمت باید ریشه عدم یادگیری شناسایی شود.

عوامل موثر بر یادگیری

ابتدا بهتر است یادگیری را تعریف کنیم؛ یادگیری عبارت است: آثاری که ذهن انسان از طریق حواس پنج‌گانه بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و یا لامسه از محیط اطراف جذب می‌کند. یادگیری در مرکز ناخودآگاه انسان تاثیرگذار است و از سه عنصر مهم پیروی می‌کند:

• آموزش دهنده (دبیر)
• آموزش گیرنده (دانش آموز)
• وسایل و امکانات آموزشی

پس اگر بخواهیم عمده‌ترین عوامل تاثیرگذار بر یادگیری را برشماریم، عبارتند از:

1. آمادگی جسمی و فکری

اولین قدم برای یادگیری این است که فرد، دانش آموز، دانشجو و هر آموزش گیرنده‌ای از همه لحاظ آمادگی یادگیری را داشته باشد. بسیاری از مواقع دانش آموز از سامت جسمی و فکری لازم جهت یادگیری برخوردار است اما بدلیل عدم علاقه و عدم رضایت خاطر از ماده درسی، یا یادگیری به صورت کامل اتفاق نمی‌افتد و یا به صورت استرس و اضطراب در دانش آموز نمایان می‌شود.

برای حل مشکل باید فرد را نسبت به درس علاقه‌مند و یا حداقل امکان فضا قابل تحملی ایجاد کرد تا بتوان با نمره عالی آن امتحان را پشت سر گذاشت. اگر کتاب قورباغه‌ات را قورت بده را مطالعه کرده باشید، می‌دانید که هدف این کتاب این است که به ما نشان دهد کاری را که مجبور به انجام آن هستیم، چگونه به انجام برسانیم تا بهترین نتیجه را دریافت کنیم.

پس برای رهایی از شر دروسی که علاقه‌ای به آن نداریم، باید سریع‌تر از آن رد شویم. اما چگونه؟ در واقع شما باید هر چه زودتر شروع به مطالعه درسی کنید که علاقه‌ای به آن ندارید! پس قدم اول این است که دروس آزار دهنده را شناسایی و در اولویت قرار دهیم. برای دریافت بازدهی بیشتر می‌توانید برخی از روش‌ها را امتحان کنید:

• بهترین زمان از روز و انرژی بدنی‌تان را به مطالعه آن درس اختصاص دهید.
• بعد از مطالعه کتاب درسی، از یک کتاب کمک درسی، جزوه و … استفاده کنید تا مباحث را کامل بیاموزید.
• از خودکارها، هایلایترها و حتی کاغذهای رنگی برای خلاصه نویسی یا نشان‌دار کردن مطالب مهم و یا احتمالأ سخت کتاب استفاده کنید.
• گروهی درس بخوانید؛ از یک دوست، خواهر یا برادر بزرگتر و یا هم سن خودتان بخواهید مطلب را با شما مطالعه کند و برای یکدیگر توضیح دهید.
• به نمرات قبلی‌تان در آن درس فکر نکنید و فارغ از هر فکر منفی‌ای به مطالعه بپردازید.
• در نهایت، تمامی سوالات قبلی، جزوات دبیر و حتی نمونه سوالات بیشتری مطالعه کنید تا درجه سختی امتحان به دستتان بیاید.

2. حضور ذهن و تمرکز

در مغز ما انسان‌ها تمامی حس‌ها، افکار، خاطرات و … در حافظه کوتاه مدت ما ثبت می‌شوند و زمانی که ما با مرور این خاطرات، افکار و احساسات پی در پی به آن‌ها فکر می‌کنیم، این افکار، خاطرات و یا احساسات به حافظه بلند مدت ما منتقل می‌شوند. در مورد یادگیری دروس نیز چنین است؛ اگر دروس به جا و در مواقع لازم مرور نشوند، از حافظه کوتاه مدت حذف خواهند شد. 

بنابراین در طول سال شما باید مطالعه مستمر و مروری داشته باشید. اگر جزو افرادی هستید که بعد از تدریس دبیر مرور نمی‌کنید و همیشه دقیقه نودی هستید، در روز امتحان با مشکل روبرو خواهید شد. فراموش نکنید شب امتحان روز یادگیری نیست! بلکه روز مرور و یادآوری است.

3. انگیزه

یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در یادگیری افراد، داشتن انگیزه است؛ انگیزه با توجه به موارد مختلفی در افراد ایجاد می‌شود که این عوامل عبارتند از:

• آگاهی از اهداف یادگیری
• دلیل کافی برای داشتن انگیزه کافی
• توجه به ارزش مطالبی که باید آموخته شوند. 

اما دلیل بی‌انگیزگی دانش آموزان چیست؟ اولین مورد به دلیل عدم داشتن برنامه ریزی مناسب و یا عدم هدف گذاری مناسب است. دومین مورد مربوط به عدم پذیرش اشتباهات گذشته است؛ اکثر دانش آموزان به دلیل تنبلی و اهمال کاری از اجرا برنامه سر باز می‌زنند که مهم‌ترین دلیل برای بی‌انگیزگی است. 

در چنین شرایطی فرد باید مجاب شود که اشتباهات خود را بپذیرد و به گردن بقیه نیندازد؛ سپس می‌تواند برای مرحله دوم که مرحله اصلاح و جبران است، اقدام کند. اگر مدام از خودتان می‌پرسید چرا باید تلاش کنم، مگر می‌توانم به اهدافم برسم، چرا مجبور به درس خواندن هستم و … هنوز اشتباهات خود را نپذیرفته‌اید.

سومین مورد رقابتی درس خواندن است؛ شما اگر با خودتان قرار بگذارید که هر سری از امتحانات نسبت به سری قبل پیشرفت خواهم کرد و نمره بیشتری کسب خواهم کرد، انگیزه شما را افزایش می‌دهد. بعلاوه شما می‌توانید با سایرین نیز رقابت کنید! البته رقابت سالم، بعنوان مثال با خودتان قرار بگذارید که در امتحان پیش رو بالاترین نمره را نسبت به بقیه خواهید گرفت.

دوست من فراموش نکن اکثر آدم‌ها دنبال یک انگیزه برای سخت تلاش کردن هستند اما غافل از این که شما باید سخت تلاش کنید تا هدف و انگیزه نیز شما را پیدا کند. اگر احساس می‌کنید انگیزه و روحیه خودتان را از دست داده‌اید، بیشتر تلاش کنید و باور داشته باشید که نتیجه خواهید گرفت.

4. تجربیات گذشته

یادگیری ما انسان‌ها به شدت وابسته به تجربیاتی است که در گذشته داشته‌ایم؛ چرا که رعایت پیش نیازها در امر یادگیری به شدت موثر است. شما اگر یک مبحث درسی از سال گذشته را به درستی نیاموته باشید، در یادگیری مباحث سال آینده که از قضا روزگار ادامه همان مبحث است، ه مشکل جدی بر خواهید خورد.

بنابراین اگر مشکلی در یادگیری مباحث دارید و به قول خودتان هر چقدر یک مطلب را مطالعه می‌کنید اما متوجه منظور و مفهوم درس نیستید، احتمالأ مشکل شما ریشه در گذشته دارد. پس بهترین کار این است که مشکل را شناسایی کنید و اگر مربوط به درس قبلی، مبحث قبلی و یا حتی پایه قبلی شما بوده، دوباره مطالعه کنید و پایه درسی را قوی‌تر کنید.

5. روش تدریس دبیر

یکی دیگر دلایل مهم و تأثیرگذار در بحث آموزش و یادگیری، روش تدریس دبیر است. دبیر خوب کسی است که علاوه‌بر داشتن سواد و آگاهی کافی از ماده درسی، بیان و قدرت انتقال خوبی داشته باشد. به صورتی که دانش آموز بتواند با بیان دبیر ارتباط برقرار کرده و مقصود او را به خوبی درک و فهم کند.

اما گاهی اوقات ممکن است یک دبیر با این که از سواد، آگاهی و اطلاعات خوبی برخوردار است اما از بیان مطلب عاجز است. این مورد برای خود من پیش آمده بود که با نحوه بیان یکی از دبیران در دوران مدرسه نمی‌توانستم ارتباط برقرار کنم و احساس می‌کردم یادگیری در من رخ نداده است.

بنابراین اگر احساس می‌کنید نمی‌توانید مطالب دبیر را درک کنید، موضوع را با خانواده خود مطرح کنید؛ در مدارس معمولأ قبل از امتحانات یک دوره کلاس‌های تقویتی یا رفع اشکال برگزار می‌شود. اگر دبیر این کلاس‌ها شخصی بغیر از دبیر خودتان است، از این کلاس‌ها استفاده کنید و در غیر این صورت اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر بزرگتر دارید که می‌توانند مثل یک دبیر درس را برای شما توصیف کنند کمک بخواهید.

اگر موارد بالا جوابگو نبود، به یک کتابفروشی مراجعه کنید و از فروشنده کتاب‌های مرتبط درس مورد نظر خود را درخواست کنید؛ یک صفحه مشخص از یک مبحث درسی را باز کنید و از هر کتاب بخوانید! هر کتابی که زبان قابل درک و فهم برای شما داشت و احساس کردید که می‌تواند این کتاب مفیذ باشد و به خوبی یاد بگیرید، تهیه کنید و دروس را همراه با آن پیش ببرید.

فراموش نکنید یکی از ارکان یادگیری، مرور و بررسی نمونه سوالات است؛ بنابراین، پیشنهاد می‌کنم حتمأ به لینک‌های زیر سری بزنید:

• دهم
• یازدهم
• دوازدهم

عدم داشتن برنامه ریزی

الماس‌ها در سخت‌ترین شرایط موجود بوجود می‌آیند؛ هنگامی که کربن در زیر زمین و در فشار و درجه دما با حرارت بسیار بالا قرار می‌گیرد، تبدیل به درخشان‌ترین، زیباترین و گران‌ترین عنصر هستی یعنی الماس می‌شود. آدم‌ها نیز حکم الماس را دارند؛ هر چقدر در فضا سخت‌تر، تحت فشار باشند، معمولأ شکوفاتر می‌شوند و بعد موفق وجودی‌شان آشکارتر می‌شود.

اما همین شرایط سخت باید تحت نظر یک سری از شرایط، قوانین و اصول اولیه باشد تا نتیجه مطلوب رخ دهد؛ برنامه ریزی برای امتحانات درست همین حالت است. شما اگر بدون داشتن برنامه مناسب شروع به مطالعه کنید، در شلخته‌ترین و کلافه‌ترین حالت موجود گرفتار خواهید شد. جوری که انگار سر نخ یک کلاف را گم کرده باشید و یا در انبار کاه دنبال سوزن باشید! طبیعی که هیچ وقت نتیجه نمی‌گیرید.

برنامه ریزی به خودی خود باعث موفقیت نمی‌شود؛ بلکه یک نظم و سامان‌دهی ایجاد می‌کند تا فرد بتواند موفقیت چشم‌گیری کسب کند. پس اساس برنامه ریزی نظم است؛ نظم بر دو قسمت است:

• نظم فیزیکی و ساختاری
• نظم فکری و ذهنی

نظم فیزیکی آن است که اولویت بندی فعالیت‌ها را سازمان‌دهی می‌کند؛ در نظم فیزیکی مسائل مربوط به زمان خواب و بیداری، زمان استراحت، زمان خوردن و آشامیدن و زمان مطالعه و اوقات فراغت مشخص می‌شود. اما نظم فکری آن است که مراحل یادگیری، تثبیت در حافظه بلند مدت، بازه‌های مروری و تمرین و تکرار را بیان می‌کند.

اگر بخواهیم یک تعریف ساده برای برنامه ریزی بیان کنیم عبارت است از حرکت هدفمند و سازمان‌دهی شده به سمت مقصد نهایی! اما برای رسیدن به چنین مقصدی سه ویژگی مهم و اساسی باید رعایت شود:

1. شناخت وضعیت موجود خود: برای یک برنامه ریزی درست شخص ابتدا باید به یک درجه از خودشناسی برسد؛ در واقع، ما تا زمانی که خود را نشناسیم، نقاط ضعف و قدرت را از هم تمییز ندهیم، قادر به برنامه ریزی خواهیم بود. پس در درجه اول باید ابتدا بررسی کنیم و ببینیم چه کم و کاستی‌هایی در مسیر مطالعه و یادگیری ما وجود داشته و دارد.

2. تعیین وضعیت مناسب: این ویژگی را می‌توان تعیین هدف نام گذاری کرد؛ در واقع، شما باید ابتدا هدف از برنامه ریزی را مشخص کنید. در بحث ما طبیعی است که برنامه ریزی برای ایام امتحانات است؛ پس شما باید ابتدا ماده درسی مورد امتحان را بشناسید، نقاط ضعف و قوت خود در هر بحث از این درس را بسنجید که ملاک این سنجش معمولأ امتحانات گذشته است، سپس برای خود یک برنامه‌ای بچینید که در آن برنامه براساس نیاز خودتان زمان تعیین کنید.

دوستان توجه کنید هیچ کس به اندازه خود شما نمی‌تواند در برنامه ریزی شما را کمک کند؛ پس شما ابتدا باید تعیین کنید که در کل روز چه تایم زمانی نیاز دارید تا برای امتحان مورد نظر مطالعه کنید. سپس براساس آن ساعت استراحت، ساعت بیداری و خواب، ساعت مرور، ساعت حل تمارین احتمالی کتاب درسی و … تعیین کنید.

3. حرکت: قدم بعدی در برنامه ریزی حرکت شما است؛ یعنی تنها نوشتن یک برنامه ریزی در امتحانات به شما در کسب نمره کمک نمی‌کند، بلکه این شما هستید که باید ابتدا برنامه را ایجاد کنید، طبق آن پیشروی کنید، در نهایت بعد از اتمام برنامه به ارزیابی برنامه بپردازید! شما باید نگاه کنید که آیا این برنامه نقاط ضعف شما را پوشش داده یا نه! در روند یادگیری شما تغییری ایجاد کرده یا نه! پس بنابراین ویژگی‌های امتحانات مفهومی عبارتند از:

در خصوص برنامه ریزی دانش آموزان بسیاری مشکل دارند و معمولأ همیشه پیگیر هستند تا یک نفر برای آن‌ها برنامه بنویسد و تعیین کند که فلان کار را انجام بده و فلان کار را انجام نده! اما یک برنامه باید حتمأ از زیر دست خودتان خارج شود؛ به همین دلیل سه نوع یا سه روش برنامه ریزی را با هم بررسی می‌کنیم:

1. نوع اول برنامه ریزی، برنامه ریزی ساعتی است؛ در واقع، شما برای این که بتوانید یک برنامه درست بچینید، ابتدا باید تعیین کنید چه مقدار زمان برای انجام هر یک از کارهای خود در طول شبانه روز نیاز دارید! پس اولین قدم تعیین زمان (نه فضایی نه خیلی کند) برای تک تک کارها مثل مطالعه، عبادت، خواب و استراحت و … است.

2. نوع دوم برنامه ریزی، برنامه ریزی مبحثی است؛ یعنی شما بعد از این که ساعت مطالعه را مشخص کردید، باید مباحث را اولویت بندی کنید؛ به این صورت که ابتدا دروسی را که ریشه‌ای مشکل دارند (همان بحثی که گفتیم ممکن است مثلأ مشکل از پایه‌های پایین‌تر باشد) را در اولیت قرار دهید.

بعنوان مثال شما اگر دانش آموز دهمی باشید و در گرامر زبان انگلیسی مشکل دارید، طبیعی است که این مشکل از یادگیری ناقص در پایه‌های هفتم تا نهم است! پس ابتدا باید گرامر پایه را مطالعه کنید. سپس اولیت بعدی مباحث جدیدی است که امسال آموخته‌اید اما به هر دلیلی همیشه یک پایتان در آن درس می‌لنگد. سپس مرحله بعدی مطالعه بقیه دروس است.

3. نوع سوم برنامه ریزی، برنامه ریزی ساعتی_مبحثی است؛ این برنامه مختص شب امتحان است، دو برنامه قبلی برای روزهای قبل امتحانات و برای زمانی است که باید یادگیری صورت بگیرد، اما برنامه ریزی سوم مختص شب امتحان است که باید جوری تعیین شود که ضمن مرور مباحث، حل تمارین کتاب درسی، زمانی برای حل و بررسی سوالات مازاد از کتاب درسی نیز باقی شود.

فراموش نکنید اشتباه محض است که شب امتحان درس یاد بگیریم؛ اگر فرض کنیم برای هر امتحان دو روز فرصت داشته باشید، روز اول مختص برنامه نوع یک و دو است که یادگیری تکمیل شود و روز دوم که همان شب امتحان است، مختص برنامه نوع سوم است تا فقط مرور کنید، تمرین کنید، جزوه دبیر را مطالعه کنید، سوالات امتحانات قبلی را بررسی کنید و حتی بهتر است از اینترنت نمونه سوالات سایر مدارس و دبیران را نیز مورد بررسی قرار دهید.

همچنین شما باید توجه داشته باشید که یک سری نکات در ظاهر ساده اما کاربردی می‌تواند بر نتیجه امتحانات تأثیرگذار باشد؛ بنابراین رعایت موارد زیر خالی از لطف نیست:

• برنامه ریزی را جوری بچینید که قابلیت انعطاف و تغییر داشته باشد؛ ممکن است حادثه‌ای، رخدادی و … ایجاد شود، شما که نباید از درس خواندن عقب بمانید!
• در تنظیم برنامه زمان سایر فعالیت‌ها را نیز محاسبه کنید؛ بعنوان مثال اگر از مدرسه می‌آیید باید زمان رفت و آمد را حساب کنید، زمان نماز خواندن، غذا خوردن و حتی زمان استراحت نیز در برنامه داشته باشید.
• تفاوت‌های خودتان با دیگران را در نظر بگیرید؛ بالفرض اگر دوست شما چهار ساعت به مطالعه نیاز دارد، قرار نیست شما هم حتمأ در چهار ساعت تمام کنید، بلکه ممکن است ساعت مطالعه شما نسبت به دوستتان کمتر یا بیشتر باشد.
• خودتان را الزام به اجرا برنامه کنید؛ نگویید حالا انجام می‌دهم، بلکه بگویید باید انجام دهم!
• حتمأ بین هر یک تا یک و نیم ساعت مطالعه یک ربع استراحت داشته باشید؛ با این کار مغز ریکاوری شده و انرژیتان تحلیل نمی‌رود.

شاه کلیدی به نام مدیریت زمان

همه ما می‌دانیم که وقت چقدر با ارزش است و همیشه هم ضرب المثل وقت طلا است را شنیده‌ایم؛ اما متأسفانه همیشه از مدیریت زمان غافل هستیم و بهانه‌ و سرپوشی برای انجام ندادن کارهایمان این است که وقت نداشتیم! ما در طول شبانه روز 24 ساعت داریم که اگر 8 ساعت آن را در خواب بگذرانیم باز هم 16 ساعت در کل شبانه روز برای ما باقی است.

شاید برای شما هم جای سوال باشد که چرا همیشه در ایام امتحانات همه چیز به نظرمان جذاب است؛ در این ایام به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد، همیشه به دنبال در رفتن از انجام کارها هستیم. شاید برای شما هم پیش آمده که یک دست شستن ساده چقدر زمان شما را گرفته، یک تبلیغ تلویزیونی چقدر برای شما جذاب بوده و یا برای چک کردن یک نکته ساده در گوشی موبایل چند ساعت را صرف گردش در صفحات مجازی کرده باشید.

در واقع زمان کم نیست، بلکه این خود ما هستیم که مدیریت زمان را درست انجام نمی‌دهیم. اهمیت زمان از دو دیدگاه قابل بررسی است: دیدگاه اول این که زمان تنها منبعی است که به صورت کاملأ مساوی بین همه انسان‌ها تقسیم شده است و دیدگاه دوم این است که استفاده از همه امکانات در اختیار بشر، وابسته به داشتن زمان است. 

پس می‌توانیم بگوییم زمان اصلی‌ترین سرمایه انسان است که نیاز به مدیریت، سازمان‌دهی و اداره کردن دارد تا بتوان در راه رسیدن به اهدافمان استفاده کنیم؛ بنابراین برای این که بتوانید زمان خود را مدیریت کنید، توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:

• مشغولیت‌های ذهنی مزاحم را دور بیندازید.
• هر آنچه که حواس شما را پرت می‌کند اعم از گوشی موبایل، تلویزیون، کتاب، رمان و … را از خود دور کنید.
• فعالیت‌های روزانه را طبق موارد گفته شده در بحث برنامه ریزی، اولویت بندی کنید.
• قدرت نه گفتن را بیاموزید.
• در مواقعی که مدیریت زمان اصولی انجام دادید، به خودتان پاداش دهید.
• کارهای بزرگتر را به کارهای کوچکتر تقسیم کنید.
• اطراف خودتان را همیشه مرتب و منظم نگه دارید.
• افکار مزاحم و زمان‌گیر را یادداشت کنید.
• سازگاری خود با محیط اطراف را تقویت کنید.

معضلی به نام فراموشی

تا حالا برای شما پیش آمده که مطالبی را که می‌خوانید بعد از اتمام احساس کنید همه چیز فراموشتان شده است! قطعأ جواب شما مثبت است، همه ما زمانی که درس می‌خوانیم، بعد از اتمام مطالعه یا حتی زمانی که می‌خواهیم مطالعه فصل بعدی را شروع کنیمف احساس می‌کنیم که همه چیز را فراموش کرده‌ایم. 

اما دلیل عمده و اصلی این مسئله این است که چون حجم مطالب بالا است، بنابراین ما احساس می‌کنیم مطالب را فراموش می‌کنیم؛ در حالی که این طور نیست و مغز ما انسان‌ها معمولأ قوی‌تر از این حرف‌ها می‌باشد و قرار نیست زمانی که حجم مطالب زیاد شد،فضا حافظه برای یادگیری نیز محدودتر شود. اما برای این که این مشکل حل شود، توصیه‌های زیر را فراموش نکنید:

• نسبت به این احساس بی‌اعتنا باشید؛ هر چقدر با خودتان تکرار کنید که حتمأ مطالب را فراموش خواهید کرد، علاوه‌بر این که این حس را به خودتان تلقین می‌کنید، استرس خودتان را نیز افزایش می‌دهید.
• اگر همچنان همین حس را دارید، کتاب را ببندید، نمونه سوالی را انتخاب کنید و سعی کنید بدون تقلب به سوال‌ها پاسخ دهید. اگر جواب درست دهید، مطمئن شوید که یادگیری کامل بوده و این حس فقط یک حس غریزی است اما اگر نتوانستید جواب دهید، مطمئن باشید که یک جای مطالعه می‌لنگد.
• یادداشت برداری کنید؛ نکات کلیدی، مفهومی و مهم را یادداشت کنید. این کار باعث می‌شود تا با یک بار مرور، مطالب را به یاد آورید. بعلاوه می‌توانید برای مطالبی که فراموش می‌کنید، از کلمات کلیدی استفاده کنید.
• مطلب را جوری مفهومی بخوانید که با دیدن سوال صفحه کتاب را جلو چشم خود احساس کنید. این تصویر سازی بسیار در فراموشی مطالب موثر است.
• از فلش کارت‌ها استفاده کنید و یا با کلمات کلیدی برای خودتان فلش کارت بسازید. فلش کارت‌ها برای مرور مطالب بسیار مناسب هستند.
• و در نهایت از کسی بخواهید تا در مورد درس از شما سوال کند و اگر شخصی در دسترس نبود، خودتان از خودتان بپرسید و بدون نگاه کردن به کتاب پاسخ دهید.

وسواس مطالعاتی

بسیاری از دانش آموزان وسواس مطالعاتی دارند و به دلیل این که فکر می‌کنند ممکن است موارد را فراموش کنند، یک پاراگراف، یک صفحه و یا یک مطلب را چند بار مطالعه می‌کنند و برای خودشان مرور می‌کنند که این کار نه تنها کمکی به یادگیری نمی‌کند، بلکه به راحتی زمان خود را از دست می‌دهند و در نهایت دچار کمبود وقت می‌شوند.

اما بنظر شما دلیل این وسواس چیست! بگذارید با یک مثال شروع کنیم؛ فرض کنید شما خودکارتان را گم کرده‌اید و کلأ هم فراموش کرده‌اید که کی، کجا و یا اصلأ چگونه این خودکار شما گم شده است! بنابراین مجبور هستید کل خانه، کیف مدرسه، جامدادی، مدرسه و یا کلاس درس را زیر و رو کنید. اما اگر مطمئن باشید که آخرین بار هنگام مطالعه روی میزتان خودکار را دیده‌اید، بنابراین فقط در اتاق دنبال خودکارتان خواهید بود.

در مورد درس خواندن نیز همین شکل است؛ شما باید ابتدا با تمرکز حواس و ذهنیت آماده یک دور درس را مطالعه کنید، در واقع یک پیش‌خوانی سریع انجام دهید. سپس پاراگراف به پاراگراف انتخاب کنید و خط به خط با دقت و سرعت نرمال و استاندارد بدون برگشتن به مطالب قبلی مطالعه کنید.

سعی کنید مطالعه شما با سرعتی انجام شود که مفهوم هر کلمه، جمله و یا فرمول‌ها را متوجه شوید؛ در واقع، نه زیاد تند تند بخوانید و نه زیاد کند که زمان کم بیاورید. سپس محتوا متنی را که مطالعه می‌کنید، برای خودتان معنا و مفهوم کنید.

بعد از این که به همین منوال تمام مطالب را مطالعه کردید، کتاب را ببندید و همه مواردی را که خوانده‌اید، برای خودتان بازگو کنید و توصیف کنید. سپس مقایسه کنید که کدام قسمت از کتاب را دقیق به خاطر داشتید و کدام قسمت را فراموش کرده‌اید. در نهایت قسمت‌هایی را که فراموش کرده بودید، با استفاده از کلمات کلیدی، خلاصه نویسی کنید.

این بار یک بار دیگر بدون آن که به مطالب نگاه کنید و یا به قول خودمان بدون این که تقلب کنید، مطالب را برای خودتان توضیح دهید. این بار صد در صد مشکل شما حل شده است. بنابراین با این روش علاوه‌بر این که سرعت مطالعه را افزایش می‌دهید، از تکرارهای بیهوده و وقت‌گیر نیز جلوگیری می‌کنید.

کندخوانی را جدی بگیرید!

تند خوانی درس به درس متفاوت است!

در دروس محاسباتی باید به دنبال تکنیک‌های افزایش سرعت محاسباتی باشید!

شب امتحان چگونه درس بخوانیم!

انواع روش‌های مطالعه

انواع مختلفی از روش‌ها برای مطالعه دروس وجود دارد؛ اما هر یک از روش‌ها علاوه بر مزیت‌هایی که دارند ممکن است دارای معایبی نیز باشند. بنابراین، در این قسمت به بررسی انواع روش‌های مطالعه مختلف خواهیم پرداخت، سپس بهترین روش مطالعه‌ای که بتوانید با آن روش موفقیت کسب کنید را تحلیل و بررسی خواهیم نمود.

روش خواندن بدون نوشتن

این روش یکی از رایج‌ترین شیوه‌های مطالعه بین افراد مختلف است؛ در این روش فرد با باز کردن کتاب درسی، مطالعه را شروع کرده و سطرها و پاراگراف‌ها را مطالعه می‌کند تا زمانی که از فرط خستگی دست از مطالعه می‌کشد. اما توجه کنید این روش یکی از بدترین روش‌های مطالعه است، چرا که فرد در این حالت از تمرکز کافی برخوردار نیست و خواب آلودگی و خستگی نیز سرعت و کیفیت مطالعه را کاهش می‌دهد.

روش مطالعه گزینشی

برخی از افراد نیز به دلیل این که شیوه تدریس و آموزش هر یک از دروس تحلیلی، حفظی و حلیاتی متفاوت است، معتقدند که اکثرأ مطالب مهم و کلیدی در دو قسمت اول و انتها هر فصل یا مبحث قرار دارد. بنابراین این افراد ابتدا چند پاراگراف از ابتدا هر فصل را مطالعه می‌کنند، سپس چند پاراگراف انتهایی فصل یا مبحث را مطالعه می‌کنند و سپس به سراغ تمارین کتاب رفته و آن‌ها را حل و بررسی می‌کنند.

سپس به سراغ تیترها و عناوین فرعی کتاب رفته و آن‌ها را مطالعه می‌کنند؛ یک یا دو خط از هر پاراگراف در وسط متن را که ممکن است مهم به نظر برسد را مطالعه می‌کنند، بخش نهایی و خلاصه نتایج نیز مطالعه می‌شود. اما این روش اصولی نیست و معمولأ تسلط کافی از همه مباحث حاصل نمی‌شود.

روش مطالعه برجسته سازی

در این روش نیز معمولأ افراد ضمن مطالعه متن دروس، زیر نکات مهم خط کشیده و نکات مهم را برجسته سازی می‌کنند؛ اما این نوع مطالعه خود نیز از دو بخش تشکیل شده است:

1.اول مطالعه می‌کنند، سپس خط می‌کشند؛ این افراد بعد از این که یک دور مطالعه کامل انجام دادند، به سراغ خط کشیدن زیر نکات مهم می‌روند، این مطالعه نسبتأ اصولی است، چرا که با مراجعه بعدی این نکات تداعی می‌شوند.

2.بدون توجه به متن مقاله، فقط خط می‌کشند؛ برخی افراد به جای مطالعه اصولی و درک مفاهیم صرفأ کتاب را خط خطی می‌کنند، این افراد بعد از اتمام مطالعه هیچ تداعی از مطالب ندارند و فقط با کتابی خط خطی شده سر و کار دارند.

روش مطالعه خلاصه نویسی

در این روش مطالعه، فرد بعد از این که یک دور مطالعه کامل انجام داد، به سراغ خلاصه نویسی از موارد مطالعه شده می‌رود، این افراد اصولأ مطالعه خوبی دارند و مطالب در ذهنشان تثبیت می‌شود. اما یک سری دیگر از افراد با مطالعه هر سطر از کتاب همان را دوباره یادداشت می‌کنند که این روش اصولی نیست و خلاصه تنها باید از موارد مهم باشد نه کل کتاب!

روش مطالعه حاشیه نویسی

در این روش مطالعه فرد ابتدا متن را مطالعه می‌کند و درک و مفهومی که از آن دریافت می‌کند را در حاشیه کتاب یادداشت می‌کند؛ این روش نسبت به سایر روش‌ها در کنار روش خلاصه نویسی نیز اصولی است، اما باز هم برای درک کامل مفاهیم مناسب نیست و برای مطالب کلی مناسب نخواهد بود. اما این روش برای مطالعه دروس کم اهمیت و جزئی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

روش PQ4R

این روش که در زبان فارسی به روش پس ختام معروف است، از شش مرحله برای تقویت حافظه و بهینه سازی کیفیت مطالعه به کار می‌رود. مراحل این نوع مطالعه عبارتند از:

1.مرحله پیش خوانی

اولین مرحله پیش خوانی است؛ در این قسمت فرد باید ابتدا یک دور مطالب مربوط به یک فصل یا مبحث را مطالعه کند، فصل‌ها، تیترهای داخل متن، نمودارها، جداول، مقدمه فصل و خلاصه فصل مورد مطالعه قرار بگیرد. هدف این مرحله این است که یک دید کلی از کتاب و ارتباط بخش‌های مختلف به دست آید.

2. مرحله سوال کردن

بعد از این که یک دید کلی از مباحث به دست آمد، باید به سراغ طرح سوال بروید؛ این کار علاوه بر این که باعث تمرکز بیشتر و بهتر می‌شود، یادگیری را نیز تسهیل می‌کند. می‌توانید برای طرح سوال از تعریف کردن، دلایل و شواهد موجود جهت اثبات یک مطلب، ارتباط مباحث با یکدیگر و اهمیت هر یک برای خود سوال طرح کنید.

3. مرحله خواندن

در این مرحله وقت آن است که به صورت کامل و دقیق مطالب کتاب را مطالعه کنید؛ در این قسمت هدف فهم کامل جزئیات مطالب و پاسخ گویی به سوالات مرحله قبل است. برای بهترین عملکرد در این قسمت می‌توانید از یادداشت برداری، علامت گذاری و خلاصه نویسی استفاده کنید. سعی کنید در این قسمت مباحث را چشمی بخوانید تا سرعت مطالعه‌تان افزایش یابد.

4. مرحله تفکر

در این مرحله باید هنگام خواندن، ساختن سوالات، ایجاد ارتباط و … را بیاموزید؛ مهم‌ترین هدف این مرحله، بسط معنایی مباحث است. بسط معنایی باید در مرحله بعدی 5 تا 6 نیز از حفظ گفته شود و مرور رنگ پر رنگ‌تری به خود بگیرد.

5. مرحله از حفظ گفتنی

در اين مرحله بايد بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به يادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار ديگر به سؤالاتی که خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. در اينجا بايد مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود کرده، در غير اين‌ صورت لازم است که مجددأ به خواندن مطالبی که آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی در پايان هر بخش انجام می‌گيرد و وقتي بخش‌های يک فصل به اتمام رسيد به مرحله بعد، يعني مرور کردن يا آزمون وارد می‌شويم.

6ـ مرحله مرور کردن

و در نهایت، اين مرحله، که مرحله آزمون نيز می‌باشد، در پايان هر فصل انجام می‌گيرد. در اينجا به مرور موضوعات اصلي و نکات مهم و نيز ارتباط مفاهيم مختلف به يکديگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی يا مرجع مراجعه شود. يکي از راه‌های کمک به اين مرحله پاسخگوئی به سئوالات و تمرينات پايان فصل است، اجرا اين مرحله می‌تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.

نکته: فراموش نکنید روش PQ4R بهترین و مناسب‌ترین روش مطالعه برای دروس مدرسه و امتحانات که در سطح جهانی به تأیید رسیده است.

1. انواع روش مطالعه صحیح کدام است؟
   برای مطالعه روش‌های بسیاری وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند؛ برای اطلاع از مزایا و معایب هر یک به متن مقاله مراجعه نمایید.
2. چرا روش مطالعه‌ PQ4R موثر است؟
   این روش به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا نقش خود را در درک مطالب خواندنی ایفا کنند. این روش دانش آموزان را در خواندن این روش به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا نقش خود را در درک مطالب خواندنی ایفا کنند. این روش دانش آموزان را در خواندن کمک می‌کند.
3. با استرس شب امتحان چه کنیم؟
   راهکارهای زیادی برای رفع استرس شب امتحان وجود دارد، شما برای اطلاع از همه این راهکارها، می‌توانید به متن مقاله مراجعه نمایید.