آموزش فصل اول زیست دهم | دنیای زنده

فصل اول زیست پایه دهم را که با عنوان دنیا زنده می‌شناسیم متشکل از سه گفتار است. بنابراین در این مقاله از آموزش فصل اول زیست دوازدهم به بررسی نکاتی از قبیل این که زیست شناسی چیست و چه کاربردی در زندگی روزانه ما دارد، به چه دسته‌ای از مخلوقات جانداران گفته می‌شود، گستره حیات از کجا آغاز و در کجا پایان می‎‌یابد و در نهایت این که ما در کجا این کره حیات قرار داریم، خواهیم پرداخت.

من بارین عباسی هستم و امروز در این مقاله از سایت بخون، کامل‌ترین جزوه آموزشی و کنکوری از فصل 1 زیست سال دهم را در اختیار شما عزیزان قرار خواهم داد. اما شما عزیزان می‌توانید برای مشاهده سایر مقالات آموزشی زیست سال دهم، لینک آموزش زیست دهم را دنبال کرده و از آموزش‌های رایگان ما نهایت استفاده را ببرید. پس اگر آماده تغییرات چشم‌گیر در نمره درس زیست‌شناسی خود هستید، تا انتها مطلب، همراه ما بمانید ..

تدریس صفحه 1 فصل اول زیست دهم | دنیای زنده

در ابتدای فصل یک زیست دهم با یک پروانه‌ای آموزش را شروع می‌کنیم که پروانه مونارک یک پروانه گیاه‌خوار است. چیزی که فکر ما را به خود مشغول می‌کند و خیلی جذابه این است که این پروانه مونارک (جز حشرات) یکی از شگفت‌انگیزترین مهاجرت‌ها را به نمایش می گذارند. جمعیت این پروانه ها هر سال هزاران کیلومتر را از مکزیک تا جنوب کانادا و بالعکس می پیماید.

این جا سوال پیش میاد که چگونه پروانه‌های مونارک مسیر خود را پیدا می‌کنند و راه را به اشتباه نمی‌روند؟زیست‌شناسان اومدند بررسی کردند که در بدن پروانه مونارک، یاخته‌های عصبی (نورون‌هایی) وجود دارد که پروانه‌ها با استفاده از آنها، جایگاه خورشید درآسمان و جهت مقصد را تشخیص می‌دهند و به سوی آن پرواز می‌کنند (مهاجرت فقط در روز انجام می‌گیرد).

نکات کنکوری و ترکیبی زیست دهم فصل اول | پروانه مونارک

1. گوارش سلولز توسط جانور نوزاد انجام می‌شود.
2. نوع گردش خون باز (فاقد شبکه مویرگی) دارند.
3. دستگاه عصبی آن از مغز (گره‌های به هم‌جوش خورده) + یک طناب عصبی شکمی که در هر بند یک گره عصبی دارد، تشکیل شده‌است.
4. گیرنده‌ی نوری: چشم مرکب دارد.
5. اسکلت بدن آن بیرونی میباشد.
6. ایمنی بدن: فاقد ایمنی اختصاصی است.
7. حشرات(مونارک،شته،ملخ)از سلسله بندپایان بوده و دارای 3 جفت پا هستند.
8. پروانه مونارک دارای رفتار مهاجرت در هنگام تغییر فصل است.
9. فقط پروانه بالغ تولیدمثل و مهاجرت می‌کند که این پروانه ابتدا چرخه زندگی خود را کامل و سپس مهاجرت می‌کند.
10. یاخته‌هایی که مسئول تعیین جایگاه خورشید در آسمان هستند همان یاخته‌هایی هستند که جهت مقصد را تشخیص میدهند.
    
11. تعداد شاخکها و پاهای نوزاد پروانه مونارک از جانور بالغ بیشتر است.
    
12. مهاجرت آن یک رفتار غریزی است.
13. مهاجرت فقط در روز انجام می‌گیرد.
14. پروانه مونارک دارای نورون‌های زمان‌سنج در شاخک‌ها و نورون‌های جهت‌یاب در چشمان خود می‌باشند.

جمله کتاب: زیست‌شناسان علاوه بر تلاش برای پی‌بردن به راز‌های ‌آفرینش، سعی می‌کنند یافته‌های خود را در بهبود زندگی انسان به کار برند.

آموزش زیست دهم فصل اول گفتار یک | زیست‌شناسی چیست؟

که در فصل اول زیست دهم  شاید سوالاتی در ذهن شما به‌وجود بیاد به طور مثال، سوالاتی مثل موجودات زنده چه ویژگی‌هایی دارند که آنها را از موجودات غیر زنده متمایز می‌کند؟ پاسخ می‌دهیم و اطلاعات گسترده‌ای در اختیار شما عزیزان قرار می‌دهم و همچنین برای پیدا کردن جواب سوالات کتاب و فعالیت‌ها به گام به گام فصل اول زیست دهم مراجعه کنید.

محدوده علم زیست‌شناسی

مقدار قابل توجهی از غذایی که مصرف می‌کنیم، از گیاهان و جانوران اصلاح شده به‌دست می‌آیند. امروزه مرغ، ماهی، گاو و گوسفند،انواع میوه‌ها و حتی گندم، برنج و ذرتی که می‌خوریم،  اصلاح شده‌اند و محصولات بهتر و بیشتر تولید می‌کنند.

امروزه بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری قند و افزایش فشار خون که حدود صدسال پیش به مرگ منجر می‌شدند، مهار شده‌اند و به علت روش‌های درمانی و داروهای جدید، دیگر مرگ‌آور نیستند. 

امروزه هویت انسان‌ها را با استفاده از دِنا (DNA)ی افراد به آسانی تشخیص می‌دهند. همچنین بیماری‌های ارثی‌ای که ممکن است در آینده سراغ بشر بیایند، از طریق خواندن مولکول‌های دنای افراد مطلع می‌شوند.

دستگاه‌ها و تجهیزات‌پزشکی، آزمایشگاهی و … حاصل همکاری زیست‌شناسان ومتخصصان دیگر رشته‌های علمی و فنی هستند. علم‌زیست‌شناسی علاوه بر آنچه گفته شد، می‌تواند در مبارزه با آفت‌های کشاورزی، در حفظ تنوع زیستی و بهبود طبیعت وزیستگاه‌ها نیز به ما کمک کند.

ممکن است با مشاهده پیشرفت‌ها و آثار علم زیست‌شناسی، این تصور در ذهن ما شکل بگیرد که این علم به اندازه‌ای توانا و گسترده است که می‌تواند به همه پرسش‌های انسان پاسخ دهدو همه مشکلات زندگی ما را حل کند؛ در حالیکه اینطور نیست.

به طورکلی علوم تجربی، محدودیت‌هایی دارند و نمی‌توانند به همه پرسش‌های ما پاسخ دهند و از حلّ برخی مسائل بشری ناتوان‌اند.دانشمندان و پژوهشگران علوم تجربی فقط در جستوجوی علت‌های پدیده‌های طبیعی و قابل مشاهده، اساسِ علوم تجربی است؛ بنابراین، در زیست‌شناسی، فقط ساختارها و یا فرایندهایی را بررسی می‌کنیم که برای ما به طور مستقیم یا غیرمستقیم قابل مشاهده و اندازه‌گیری‌اند. پژوهشگران علوم تجربی نمی‌توانند درباره زشتی و زیبایی، خوبی و بدی، ارزش‌های هنری و ادبی نظر بدهند. 

زیست شناسی نوین

امروزه زیست شناسی ویژگی هایی دارد که آن را به رشته ای مترقی، توانا، پویا و امیدبخش تبدیل کرده است.که ما چند نوع زیست شناسی داریم زیست‌شناسی سنتی، کلاسیک و نوین که در درس اول آموزش زیست دهم به بررسی زیست‌شناسی نوین می‌پردازیم. که زیست شناسی نوین شامل ویژگی‌های زیر میباشد:

1. کل‌نگری
2. نگرش بین‌رشته‌ای
3. فناوری‌های نوین
4. اخلاق زیستی

کل‌نگری

جمله کتاب: جورچینی (پازلی) را در نظر بگیرید که از قطعات بسیار زیادی تشکیل‌ شده‌است. ممکن است هر یک از قطعات آن به تنهایی بی‌معنی به نظر آید؛ اما اگر قطعه‌های آن را یکی یکی درست در کنار همدیگر قراردهیم، مشاهده می‌کنیم که اجزای جورچین، به تدریج نمایی بزرگ، کلی و معنی‌دار پیدا می‌کنند و تصویری از شیئی آشنا به ما نشان میدهند.

پیکر هر یک از جانداران نیز از اجزای بسیاری تشکیل‌ شده‌است. هریک از این اجزا، بخشی ازیک سامانۀ بزرگ را تشکیل میدهد که در نمای کلی برای ما معنی پیدا می‌کند. بنابراین، جانداران را نوعی سامانه می‌دانند که اجزای آن باهم ارتباط دارند؛ به همین علت ویژگی‌های سامانه را نمی‌توان فقط ازطریق مطالعۀ اجزای سازندۀ آن توضیح داد و ارتباط بین اجزا نیز مانند خود اجزا در تشکیل جاندار، موثر و کل سامانه، چیزی بیشتر از مجموعه اجزای آن است.

نگرش بین‌ رشته‌ای

زیست‌شناسان امروزی برای شناخت هرچه بیشتر سامانه‌های زنده از اطلاعات رشته‌های دیگر نیز کمک می‌گیرند؛ مثلا برای بررسی  ژن‌های جانداران ،علاوه بر اطلاعات زیست‌شناختی، از 1.فنون و مفاهیم مهندسی، 2.علوم رایانه، 3.آمار و بسیاری رشته‌های‌ دیگر هم استفاده می‌کنند.

فناوری‌های نوین

در گذشته برای  اینکه یک سلول را ببینیم حتما باید سلول را می‌کشتیم و می‌مرد و رنگ‌آمیزی بشه بعد با میکروسکوپ نوری و الکترونی مشاهده می‌کردیم. اما امروزه علاوه بر یاخته‌ی زنده می‌توانیم ساختار‌ها و مولکول‌های درشت سلولی مثل پروتئین هم مشاهده کنیم. که فناوری‌های جدیدی مانند 1.فناوری‌های اطلاعتی و ارتباطی 2.مهندسی ژنتیک در زیست‌شناسی امروزی مورد استفاده قرار دارند و کمک زیادی به ما کرده‌اند.

فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی

امروزه بیشتر از هر زمان دیگر به جمع‌آوری، بایگانی و تحلیل اطلاعات حاصل از پژوهش‌های زیست‌شناختی نیاز داریم. چون مثلاً در برخی ازپروژه‌های اخیر شناسایی مجموعه ژن‌های جانداران، چندین ترابایت (هر ترابایت برابر یک تریلیون بایت) داده، تولید می‌شود که باید ذخیره، تحلیل و پردازش شوند.

باید ناچارا این داده‌ها را به ‌رایانه‌های پرظرفیت و پرسرعت سپرد به دلیل اینکه تنظیم، ثبت و تحلیل این حجم از اطلاعات و انتشار آن‌ها به صورت چاپی امکان‌پذیر نیست. دستاوردها و تحولات بیست ساله اخیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در پیشرفت زیست‌شناسی، تأثیرهای بسیاری داشته است. این فناوری‌ها امکان انجام محاسبات را در کوتاه‌ترین زمان ممکن فراهم کرده اند.

مهندسی ژنتیک

 مدتهاست که زیست‌شناسان می‌توانند ژن های یک جاندار را به بدن جانداران دیگر وارد کنند، به گونه ای که ژن‌های منتقل شده بتوانند اثرهای خود را ظاهرکنند. این روش که باعث انتقال صفت یا صفاتی از یک جاندار به جانداران دیگر می شود، مهندسی ژنتیک نام دارد. 

اخلاق زیستی

یشرفت‌های سریع علم زیست‌شناسی، به ویژه در مهندسی ژنتیک، زمینه سوءاستفاده‌هایی را در جامعه فراهم کرده‌است. 1.محرمانه بودن اطاعات ژنی و نیز 2. اطاعات پزشکی افراد 3. حقوق جانوران از موضوع‌های اخلاق زیستی هستند.

یکی از سوء استفاده‌ها از علم زیست‌شناسی، تولید سلاح‌های زیستی‌است. چنین سلاحی مثلا می‌تواند1. عامل بیماری‌زایی باشد که نسبت به داروهای رایج مقاوم است 2. فراورده‌های غذایی و دارویی با عواقب زیانبار برای افراد باشند. بنابراین وضع قوانین جهانی برای جلوگیری از چنین سوء استفاده‌هایی ازعلم زیست‌شناسی ضروری است.

زیست شناسی در خدمت انسان

امروزه با مسائل فراوانی در زمینه‌های متفاوت مواجه هستیم. هم اکنون بعضی بوم‌سازگاران‌های زمین در حال تخریب و نابودی‌اند. اصولاً چگونه از بوم‌سازگان‌ها حفاظت، و بوم‌سازگان‌های آسیب‌دیده را ترمیم و بازسازی کنیم؟
سوخت‌های فسیلی یا انرژی‌های تجدیدناپذیر، مانند نفت، گاز، بنزین و گازوئیل تمام‌شدنی‌اند، هوا را آلوده می‌کنند، باعث گرمایش زمین، و به‌علاوه، استخراج آنها باعث تخریب محیط‌زیست می‌شود. چگونه از کاربرد انرژی‌های فسیلی بکاهیم و در عوض، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند انرژی‌های آب‌های روان، باد، خورشید، زمین‌گرمایی و سوخت‌های زیستی را افزایش دهیم؟ 

در ادامه تدریس فصل اول زیست شناسی دهم گفتار اول مروری بر نقش زیست شناسی در حل این مسائل داریم.

1. تامین غذای سالم و کافی
2. حفاظت از بوم سازگان ها، ترمیم و بازسازی آنها
3. تامین انرژی تجدید‌پذیر
4. سلامت و درمان بیماری‌ها

تأمین غذای سالم و کافی

گفته می‌شود که هم اکنون حدود یک میلیارد نفر در جهان از گرسنگی و سوءتغذیه رنج می‌برند؛ چگونه غذای سالم و کافی برای جمعیت های رو به افزایش انسانی فراهم کنیم؟ می‌دانیم غذای انسان به طور مستقیم یا غیرمستقیم از گیاهان به دست می آید؛ پس شناخت بیشتر گیاهان یکی از راه‌های تأمین غذای بیشتر و با مواد مغذی بیشتر است.

 شناخت روابط گیاهان و محیط زیست یکی از راه‌های افزایش کمیت و کیفیت غذای انسان است. گیاهان مانند همۀ جانداران دیگر در محیطی پیچیده، شامل عوامل غیرزنده مانند دما، رطوبت، نور و عوامل زنده شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها، حشرات و مانند آنها رشد می‌کنند و محصول می‌دهند. مثلاً می‌دانیم که یکی از ویژگی‌های گیاهان خودرو این است که با محیط‌های زیستی مختلف سازگارند و می‌توانند در محیط‌ها و اقلیم‌های مختلف به آسانی برویند، سریع رشد و زادآوری کنند و در مدتی نسبتاً کوتاه به تولیدکنندگانی بسیار زیاد برسند و دانه و میوه تولید کنند.بنابراین، شناخت بیشتر تعامل‌های سودمند یا زیان‌مند بین این عوامل و گیاهان، به افزایش محصول کمک می‌کند.

امروزه می‌توان از این گیاهان، ژن‌های دلخواه را شناسایی و استخراج کرد و با فنون مهندسی ژن‌شناسی به دِنا (DNA) گیاهان زراعی منتقل کرد. می‌توان به این طریق، بسیاری از سازوکارهای مولکولی مربوط به سرعت رشد، کیفیت و کمّیت محصول را به شکل دلخواه تغییر داد.

نکته: به‌علاوه، معلوم شده است که در تهیه مواد مغذی و حفاظت گیاهان در برابر آفت‌ها و بیماری‌ها، اجتماع‌های پیچیده میکروبی در خاک نقش‌های مهمی دارند. شناخت این اجتماع‌های میکروب به یافتن راه‌های افزایش تولیدکنندگی گیاهان کمک می‌کند. برای بهبود مقاومت گیاهان به بیماری‌های گیاهی ویروسی، باکتریایی و قارچی و نیز برای رویارویی با حشرات آفت نیز از مهندسی ژن‌شناسی استفاده می‌کنند. 

 حفاظت از بوم‌سازگان‌ها، ترمیم و بازسازی آن‌ها

جمله کتاب: انسان، جزئی از دنیای زنده است و برای همین نمی‌تواند بی‌نیاز و جدا از موجودات زنده‌ی دیگر و در تنهایی به زندگی ادامه دهد. به طور کلی منابع و سود‌هایی را که هر بوم‌سازگان در بر دارد، خدمات بوم‌سازگان می‌نامند. میزان خدمات هر بوم‌سازگان به میزان تولید‌کنندگان آن بستگی دارد (رابطه مستقیم). پایدار کردن بوم‌سازگان‌ها بطوری که حتی در صورت تغییر اقلیم، تغییر چندانی در مقدار تولید‌کنندگی آنها روی ندهد. موجب ارتقای کیفیت زندگی انسان می‌شود.

یکی از بــوم‌سازگـان‌هـای آسیب دیدۀ ایران، دریاچۀ ارومیه است دریاچۀ ارومیه چندین سال است که در خطر خشک شدن قرار گرفته است. که از عوامل  خشکی  این دریاچه 1. خشکسالی،2. حفر بی‌حساب چاه‌های کشاورزی در اطراف آن،3. بی‌توجهی به قوانین طبیعت،4. احداث بزرگراه روی دریاچه،5. استفاده غیرعلمی از آب‌های رودخانه‌هایی که به این دریاچه می‌ریزند و 6. سدسازی در مسیر این رودها، می‌باشند.

زیست‌شناسان کشورمان با استفاده از اصول علمی بازسازی بوم‌سازگان‌ها، راه‌کارهای لازم را برای احیای آن ارائه کرده‌اند و امید دارند که در آینده از نابودی این میراث طبیعی جلوگیری کنند. قطع درختان جنگل‌ها برای استفاده از چوب یا زمین جنگل، مسئلە محیط زیستی امروز جهان است.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در سال‌های اخیر، مساحت بسیار گسترده‌ای ازجنگل‌های ایران و جهان تخریب و بی‌درخت شده‌اند. از بین رفتن جنگل‌ها پیامدهای بسیار بدی برای سیارۀ زمین دارد.1. تغییر آب و هوا،2. سیل، 3. تنوع زیستی و 4.فرسایش خاک از آن جمله اند. 

نکته: میزان خدمات هر بوم‌سازگان به میزان تولیدکنندگان آن بستگی دارد. تولیدکنندگان (جلبکها، گیاهان و باکتری‌ها) عمدتاً با فتوسنتز موادغذایی تولید می‌کند.

تامین انرژی‌های تجدیدپذیر

جمله کتاب: نیاز مردم جهان به انرژی در حال افزایش است. بیشترین نیاز کنونی جهان به انرژی از منابع فسیلی، مانند نفت، گاز و بنزین تأمین می‌شود؛ اما می‌دانیم که سوخت‌های فسیلی موجب افزایش کربن‌دی‌اکسید جو، آلودگی هوا و درنهایت باعث گرمای زمین می‌شوند بدین لحاظ، انسان باید در پی منابع پایدار، مؤثرتر و پاک‌تر انرژی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی باشد. زیست‌شناسان می‌توانند به بهبود و افزایش تولید سوخت‌های زیستی مانندگازوئیل زیستی که از دانه‌های روغنی به دست می‌آید، کمک کنند. 

نکته: با سوزاندن چوب و برگ درختان انسان‌های اولیه، انرژی به‌دست می‌آوردند؛ اما زیست‌شناسان امروزی کاربردهای مؤثرتری برای چوب و برگ گیاهان سراغ دارند. می‌دانیم که گیاهان سرشار از سلولزند. زیست‌شناسان برای تبدیل سلولز به سوخت‌های دیگر این کار را به چند روش انجام می‌دهند.1. انتخاب مصنوعی گیاهانی که مقدار بیشتری سلولز، تولید می‌کنند. 2. مهندسی‌کردن ژن‌های این گیاهان برای رشد بیشتر با انرژی، 3. آب و کود کمتر و فراهم کردن آنزیم‌های مهندسی شده برای تجزیه بهتر سلولز، از آن جمله‌اند.
می‌توان از ضایعات چوب، تفاله‌های محصولات کشاورزی مانند نیشکر، غلات، همچنین روغن‌های گیاهان و سبزیجات، سوخت زیستی و الکل تولید کرد. هم‌اکنون در برخی کشورها برای به حرکت درآوردن خودروها از الکل استفاده می‌کنند که منشأ زیستی دارد.

سلامت و درمان بیماری‌ها

حتماً مشاهده کرده‌اید که برخی داروها، بعضی بیماری‌ها را در برخی افراد، به آسانی درمان می‌کنند، در حالیکه همان داروها در بعضی دیگر از انسان‌ها نه تنها بر همان بیماری مؤثر نیستند، بلکه اثرهای جانبی خطرناک هم بر جای می‌گذارند.

جمله کتاب: به تازگی، روشی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها درحال گسترش است که پزشکی شخصی نام دارد. پزشکان در پزشک شخصی برای تشخیص ودرمان بیماری‌ها علاوه بر بررسی وضعیت بیمار، با بررسی اطلاعاتی که در دنای (DNA) هر فرد وجود دارد، روش‌های درمانی و دارویی خاص هر فرد را طراحی می‌کنند.

نکته: می‌توان از بیماری‌های ارثی که هر فرد در آینده مبتلا می‌شود با استفاده از پزشکی شخصی پیش‌بینی کرد.

آموزش فصل اول زیست پایه دهم تجربی گفتار دوم | گستره حیات

زیست‌شناسی، علم بررسی حیات است؛ اما در آموزش فصل اول زیست دهم  سوالی شاید ذهن شما را درگیر کرده باشد که حیات چیست؟ در ابتدا به نظر می‌رسد که پدیده حیات، تعریفی ساده و کوتاه داشته باشد؛ چون همه، حتی کودکان خردسال نیز، سگ، حشره یا گیاه را زنده و سنگ را غیرزنده می‌دانند؛ اما در واقع، تعریف حیات بسیار دشوار است و شاید حتی غیرممکن باشد. بنابراین، ناچار معمولاً به جای تعریف حیات، ویژگی‌های جانداران را معرفی می‌کنیم. می‌توان گفت که جانداران همه این هفت ویژگی‌های زیر را با هم دارند:

1. نظم و ترتیب
2. هم ایستایی (هومئوستازی)
3. رشد و نمو
4. فرایند جذب و استفاده از انرژی
5. پاسخ به محیط
6. تولیدمثل
7. سازش با محیط

نکته: قبل از اینکه به بررسی ویژگی‌های جانداران بپردازیم یه نکته بگم که که ما 5 قلمرو اصلی در جانداران داریم: 1.جانوران 2.گیاهان 3.قارچ‌ها 4.باکتری‌ها 5.آغازیان که تمام جانداران روی کره‌ی زمین جزو یکی از این گروه‌ها می‌باشند.

نظم و ترتیب: همۀ جانداران، منظم‌اند و سطحی از سازمان یابی دارند.

هم‌ایستایی(هومئوستازی): محیط جانداران همواره در حال تغییر است؛ اما پیکر درونی جاندار نباید تغییر کند و در حد ثابتی نگه دارد؛ مثلاً وقتی سدیمِ خون افزایش می‌یابد، دفع آن از طریق ادرار زیاد می‌شود. مجموعه اعمالی را که برای پایدار نگه داشتن وضعیت درونی جاندار انجام می‌شود. هم‌ایستایی (هومئوستازی) می‌نامند. هم‌ایستایی از ویژگی‌های اساسی همۀ جانداران (یعنی جانوران، گیاهان، قارچ‌ها، باکتری‌ها و آغازیان) است.

نکته: کلیه‌ها، شش‌ها، کبد و پوست اندام‌های مهم هم‌ایستایی کننده می‌باشند.

رشدونمو: جانداران رشد و نمو می‌کنند و  الگوهای رشد و نمو همه جانداران را، اطلاعات ذخیره شده در دنایِ جانداران را تنظیم می‌کند. زاده‌ای که در طی تولیدمثل ایجاد می‌شود، باید رشد و نمو انجام دهد تا به جاندار بالغ تبدیل شود. تنظیم الگو‌های رشدو نمو توسط اطلاعات دنا انجام می‌شود.

رشد، به‌طور کلی، به معنای افزایش اندازه پیکر جاندار است. رشد ممکن است همراه با افزایش تعداد یاخته‌ها باشد و یا در اثر افزایش برگشت‌ناپذیر اندازه‌ی سلول‌ها رخ دهد.

نمو، به معنی تشکیل بخش‌های جدید است مثلا، تشکیل اولین گل در گیاه، نمونه‌ای از نمو است.

نکته: تفاوت رشد و نمو اینه که در فرایند رشد، بخش‌هایی که در پیکر جاندار وجود داره، اندازه‌شون بیشتر میشه ولی بخش جدیدی به وجود نمیاد. اما در نمو، بخش‌های جدیدی در جاندار ایجاد می‌شود، اونم بخش‌هایی که تا الان وجود نداشتن. مثلا، اگه ما یه گیاه داشته باشیم، زمانی که برای اولین بار گلبرگ‌هاش به وجود میان، این میشه نمو، یعنی رشد همراه با بخش‌های جدید. اما وقتی که بعدا گلبرگ‌هاش بیشتر شد، این دیگه میشه رشد، چون بخش جدیدی ایجاد نشده‌است.

نکته: در تمامی جانداران (یعنی جانوران، گیاهان، قارچ‌ها، باکتری‌ها و آغازیان) رشد و نمو وجود دارد.

فرایند جذب و استفاده از انرژی: جانداران انرژی میگیرند؛ از آن برای انجام فعّالیت‌های زیستی خود استفاده می‌کنند و بخشی از آن را به صورت گرما از دست می‌دهند؛ مثلاً گنجشک غذا می‌خورد و از انرژی آن برای گرم کردن بدن و نیز برای پرواز و جستوجوی غذا استفاده می‌کند.

پاسخ به محیط: همه جانداران به محرک‌های محیطی پاسخ می‌دهند؛ مثلاً ساقه گیاهان به سمت نور خم می‌شود. 

تولید مثل: تمام جانداران تولید مثل دارند که همان‌طور که می‌دانیم تولیدمثل می‌تواند جنسی و غیرجنسی باشد. که در تولید مثل جنسی دو والد نقش دارند و فرزندی که حاصل می‌شود کم و بیش شبیه والدشان هستند. اما در تولید مثل غیرجنسی یک والد نقش دارد و فرزند کاملا شبیه والد خودش هست.

جمله کتاب: جانداران موجوداتی کم و بیش شبیه خود را به وجود می‌آورند. یوزپلنگ همیشه از یوزپلنگ زاده می‌‌شود.

سازش محیط: جانداران ویژگی‌هایی دارند که برای سازش و ماندگاری در محیط، به آنها کمک می‌کنند؛ مانند مو‌های سفید خرس قطبی.

نکته: سلول یا یاخته هر هفت ویژگی‌های جانداران را دارد..

در شکل زیر که در کتاب درسی زیست دهم فصل اول آورده شده است. سطوح سازمان‌یابی حیات را نشان می‌دهد. که گستره‌ی حیات از ریزترین (اتم) تا بزرگترین که زیست کره می‌باشد را بررسی می‌کنیم.

1. ابتدا اتم‌ها با هم ترکیب می‌شوند و مولکول‌ها را به وجود می‌آورند.
2. یاخته پایین‌ترین سطح سازمان‌یابی حیات است. که همە ویژگی‌های حیات را دارد. همه جانداران از یاخته تشکیل شده‌اند.
3. با همکاری کردن تعدادی یاخته یک بافت را به وجود می‌آورند.
4. اندامک‌ها اجزای عملکردی یاخته‌اند، مانند راکیزه (میتوکندری) و هسته که جایگاه دنا است.
   
5. هر اندام از چند بافت مختلف تشکیل می‌شود؛ مانند بافت استخوانی که در اینجا نشان‌داده‌شده است.
6. بدن این گوزن از چند دستگاه و هر دستگاه از چند اندام تشکیل شده است؛ مثلاً دستگاه حرکتی از ماهیچه‌ها و استخوان‌ها تشکیل شده‌است.
7. جانداری مانند این گوزن، موجود جداگانه یا فردی از جمعیت گوزن‌هاست.
8. افراد یک گونه که در زمان و مکان خاص زندگی می‌کنند، یک جمعیت را به وجود می‌آورند.
9. در هر بوم‌سازگان جمعیت‌های گوناگون با هم تعامل دارند و یک اجتماع را به‌وجود می‌آورند.
10. عوامل زنده (اجتماع) و غیر زنده محیط و تاثیر‌هایی که بر هم می‌گذارند، بوم‌سازگان را می‌سازند.
11. زیست‌بوم از چند بوم‌سازگان تشکیل می‌شود. که از نظر اقلیم (آب و هوا) و پراکندگی جانداران مشابه‌اند.
12. زیست‌کره شامل همە جانداران، همە زیستگاه‌ها و همە زیست‌بوم‌های زمین است.

نکته: کوچک‌ترین واحد در گستره حیات اتم می‌باشد. اما کوچک‌ترین واحد زنده یاخته می‌باشد اتم زنده نیست.

نکته: به جاندارانی می‌گوییم یک گونه‌اند. که بتوانند آمیزش کنند و تولید مثل بکنندو جانداری را به وجود بیاورند که هم زیستا باشد و هم زایا.

مولکول‌های زیستی

در جانداران مولکول‌هایی وجود دارند که در دنیای غیر زنده دیده نمی‌شوند.کربوهیدرات‌ها، لیپیدها، پروتئین‌ها و نوکلئیک اسیدها چهار گروه اصلی مولکول‌های تشکیل دهندە یاخته‌اند و در جانداران ساخته می‌شوند. این مولکول‌ها، مولکول‌های زیستی نیز نامیده می‌شوند. درادامه تدریس گفتار دوم فصل اول زیست دهم به بررسی آنها می‌پردازیم.

کربوهیدرات ها

این مولکول ها از سه عنصر کربن (C) هیدروژن (H) و اکسیژن (O) ساخته شده‌اند. که شامل مونوساکارید، دی‌ساکارید و پلی‌ساکارید می‌باشند.

مونوساکارید‌ها

مونوساکارید‌ها ساده‌ترین کربوهیدرات‌ها هستند گلوکز و فروکتوز مونوساکاریدهایی با شش کربن‌اند.ریبوز (RNA) و دئوکسی ریبوز (DNA) مونوساکاریدی با پنج کربن هستند.

دی ساکاریدها

دی‌ساکارید‌ها از ترکیب دو مونوساکارید تشکیل می‌شوند. شکر و قندی که می‌خوریم، دی‌ساکاریدی به نام ساکارز هستند.ساکارز از پیوند بین گلوکز و فروکتوز تشکیل می‌شود. مالتوز دی ساکارید دیگری است که از دو گلوکز تشکیل می‌شود. این قند درجوانە گندم موجود می‌باشد.   لاکتوز دی‌ساکارید دیگری است که به قند شیر نیز معروف است.و از ترکیب گلوکز و گالاکتوز تشکیل شده‌است. 

پلی ساکارید‌ها

از ترکیب چندین مونوساکارید ساخته می‌شوند. نشاسته، سلولز و گلیکوژن پلی‌ساکاریدند. این پلی ساکاریدها از تعداد فراوانی مونوساکارید گلوکز تشکیل شده‌اند. نشاسته مثلا در سیب زمینی و غلات وجود دارد. سلولز از پلی‌ساکاریدهای مهم در طبیعت است. سلولز ساخته شده در گیاهان در کاغذسازی و تولید انواعی از پارچه‌ها به کار می‌رود. 

گلیکوژن در جانوران و قارچ‌ها ساخته می‌شود. این پلی‌ساکارید در کبد و ماهیچه وجود دارد و منبع ذخیرۀ گلوکز در جانوران است پلی‌ساکاریدها از چندین مونوساکارید تشکیل شده‌اند که مهمترین آنها نشاسته، گلیکوژن، سلولز و کیتین است.

نکته: نشاسته و گلیکوژن هر دو منشعبن اما تعداد انشعابات گلیکوژن از نشاسته بیشتر است.

لیپید‌

 گروه دیگر از ترکیبات آلی هستند که هم به عنوان سوخت و هم در ساختار سلول‌ها شرکت دارند انواع لیپیدها عبارتند از:

تری‌گلیسریدها (چربی‌ها)

تری‌گلیسریدها از انواع لیپیدها هستند. هر تری‌گلیسرید از یک مولکول گلیسرول و سه اسید چرب تشکیل شده‌است روغن‌ها و چربی ها انواعی از تری گلیسریدها هستند.تری‌گلیسریدها در ذخیره‌ انرژی نقش مهمی دارند. انرژی تولید‌شده از یک گرم تری‌گلیسرید حدود دو برابر انرژی تولیدشده از یک گرم کربوهیدرات است.

فسفولیپیدها

گروه دیگری از لیپیدها و بخش اصلی تشکیل دهندۀ غشای یاخته‌ای هستند. ساختار فسفولیپیدها شبیه تری‌گلیسریدها است، با این تفاوت که مولکول گلیسرول در فسفولیپیدها به دو اسید چرب و یک گروه فسفات متصل می‌شود.

نکته: موم‌ها آبگریزترین لیپیدها هستند. سوبرین (چوب‌پنبه) نیز نوعی موم است که در فصل 7 زیست دهم با آن آشنا می‌شوید.

کلسترول

کلسترول لیپید دیگری از لیپیدها و بخش اصلی تشکیل دهندۀ غشای یاخته‌ای هستند. ساختار فسفولیپیدها شبیه تری‌گلیسریدها است، با این تفاوت که مولکول گلیسرول در فسفولیپیدها به دو اسیدچرب و یک گروه فسفات متصل می‌شود.

نکته: کلسترول نوعی استروئید است که علاوه بر شرکت در ساختار غشای یاخته‌های جانوری مثل صفرا و انواعی از هورمون‌ها نیز وجود دارد. و فقط در غشای جانوری هست.

پروتئین‌ها

این مولکول‌ها علاوه برکربن، هیدروژن و اکسیژن، نیتروژن (N) نیزدارند.پروتئین‌ها از به هم پیوستن واحدهایی به نام آمینواسید، تشکیل‌ می‌شوند.
نکته: نوع دیگری از ترکیبات آلی هستند که از مونومرهایی به نام آمینواسید ساخته شده‌اند. پروتئین‌ها نقش‌های متعددی در یاخته دارند بعضی مثل کلاژن، پروتئین ساختاری‌اند و بعضی مثل هموگلوبین، پروتئین انتقالی و یا آمیلاز نقش آنزیمی دارند.

نکته: اکثر آنزیم‎‌‌ها پروتئینی‌اند‌. توی جنس غشائ پروتئین داریم.

نکته: ما 20 نوع آمینواسید بیشتر نداریم.

نکته: دستور ساخت پروتئین‌ها ماده ژنتیک است. و برای سلول‌های یوکاریوتی دستور ساخت پروتئین در هسته می‌باشد و دستور اجرا سیتوپلاسم اما در سلول‌های پروکاریوتی دستور و اچرا هر دو در هسته می‌باشند.

نوکلئیک اسید‌ها

DNAو RNA مولکول‌هایی هستند که به عنوان ماده ژنتیکی معرفی می‌شوند. این مولکول‌ها علاوه بر کربن، هیدروژن و اکسیژن، نیتروژن و فسفر نیز دارند. که DNA از دو رشته پلی نوکلئوتیدی درست شده‌اند و در هسته یروکاریوت‌ها و در سیتوپلاسم پروکاریوت‌ها می‌باشند. اما  یک رشته پلی نوکلوئیدی دارد.

زیست دهم فصل 1 گفتار 3 | یاخته و بافت در بدن انسان

یاخته، واحد ساختار و عملکرد در جانداران است. در شکل زیر بخش‌های تشکیل دهندۀ یک یاختۀ جانوری را می‌بینید. هر یک از بخش‌های یاخته چه کاری انجام می دهند؟ که در ادامه تدریس فصل یک زیست دهم به بررسی تک تک بخش‌های تشکیل دهنده یاخته جانوری می‌پردازیم پس با من همراه باشید تا تمام جزئیات و نکات کنکوریشو باهم تجزیه و تحلیل کنیم.

نکته: دو نوع یاخته داریم پروکایوتی و یوکاریوتی. که یوکاریوت‌ها شامل، گیاهان، جانوران، آغازیان و قارچ‌ها می‌باشند و پروکایوت‌ها شامل باکتری‌ها و سیانوباکتری‌ها میباشند.می‌توان به سادگی گفت که این یاخته از سه بخش هسته، سیتوپلاسم و غشا تشکیل شده است.

هسته

هسته شکل، اندازه و کار یاخته را مشخص و فعالیت‌های آن را کنترل می‌کند. در هسته، دنا قرار دارد. دنا دارای اطاعات لازم برای تعیین صفات است. هسته پوششی دو لایه (غشای داخلی، غشای بیرونی) دارد. در این پوشش منافذی وجود دارند که از طریق آنها ارتباط بین هسته و سیتوپلاسم برقرار می‌شود.

سیتوپلاسم

سیتوپلاسم فاصلۀ بین غشای یاخته و هسته را پر می‌کند. سیتوپاسم از اندامک‌ها و مادۀ زمینه تشکیل شده‌است. ماده زمینه شامل آب و مواد دیگر است. هر یک از اندامک‌ها در سیتوپلاسم کار ویژه‌ای دارند.

غشای یاخته ای

یاخته‌های بدن انسان به شکل بافت‌های مختلف سازمان‌یافته‌اند. فضای بین‌یاخته‌ها را مایع بین‌یاخته‌ای پر کرده‌است. این مایع، محیط زندگی یاخته‌هاست. یاخته‌ها مواد لازم (اکسیژن و مواد مغذی) را از این مایع دریافت می‌کنند و مواد دفعی مانند کربن دی‌اکسید را به آن می‌دهند تا به کمک خون از بدن دفع شوند.

ترکیب مواد در مایع بین یاخته‌ای، شبیه خوناب (پلاسما) ست و مایع بین یاخته‌ای به طور دائم مواد مختلفی را با خون مبادله می‌کنند. مجموعه مایع بین‌یاخته‌ای بافت‌های بدن را که با خون در تبادل دائم است، محیط داخلی می‌نامند. مواد گوناگون برای ورود به یاخته یا خروج از آن باید از سد غشای یاخته عبور کنند. می‌دانید غشای یاخته، نفوذپذیری انتخابی یا تراوایی نسبی دارد؛ یعنی فقط برخی از مولکول‌ها و یون‌ها می‌توانند از آن عبور کنند. غشای یاخته از مولکول‌های لیپید، پروتئین و کربوهیدرات تشکیل شده است.

بخش لیپیدی غشا، مولکول‌هایی به نام فسفولیپید و کلسترول دارد که در دو لایه قرار گرفته است. موادی که می‌توانند از غشا عبور کنند، از فضای بین مولکول‌های لیپیدی میگذرند و یا مولکول‌های پروتئینی به آنها کمک می‌کنند. مواد با فرایندهای ویژهای از غشای یاخته عبور می‌کنند.

نکته: غشا دولایه‌ای است. بیشترین جزئ غشا فسفولیپید است.

نکته: غلاف میلین، اندامک لیزوزوم و اندام دستگاه گلژی از جنس غشا می‌باشند.

ورود مواد یاخته و خروج از آن

انتشار ساده

جمله کتاب: انتشار ساده، جریان مولکول‌ها از جای پر غلظت به جای کم غلظت است؛ یعنی مولکول‌ها براساس شیبِ غلظت، منتشر می‌شوند. نتیجة انتشار هر ماده، یکسان شدن غلظت آن در محیطی است که انتشار در آن انجام می‌شود. مولکول‌ها به دلیل داشتن انرژی جنبشی و براساس شیبِ غلظت، می‌توانند در دو سوی غشا منتشر شوند. بنابراین در انتشار، یاخته انرژی مصرف نمی‌کند. مولکول‌هایی مانند اکسیژن و کربن دی‌اکسیدبا این روش از غشا عبور می‌کنند.

نکته: در انتشار ساده، تسهیل‌شده و اسمز ATP مصرف نمی‌شود پس ATPشکسته نمی‌شود، ADPتولید نمی‌شود، فسفاتی پس آزاد نمی‌شود.

انتشار تسهیل شده

جمله کتاب: در این روش پروتئین‌های غشا، انتشار مواد را تسهیل می‌کنند و مواد را در جهت شیبِ غلظت آنها، از غشا عبور می‌دهند.

نکته: خروج گلوکز و اغلب آمینواسیدها از یاخته‌های روده به مایع بین‌یاخته‌ای با انتشار تسهیل شده انجام می‌شود. اما  ورود گلوکز و اغلب آمینواسید‌ها از یاخته‌های روده به مایع بین یاخته‌ای از طریق انتقال فعال است

گذرندگی(اسمز)

اسمز مخصوص مولکول‌های آب است. در دو سوی غشای یاخته، درون میان یاخته (سیتوپلاسم) و مایع بین یاخته‌ای، محلول آبی شامل مولکول‌ها و یون‌های مختلفی وجود دارد که غشا نسبت به آنها نفوذپذیری انتخابی دارد. مثال این حالت را در شکل زیر می‌بینید در یک طرف غشای نازکی که نفوذپذیری انتخابی یا تراوایی نسبی دارد، آب خالص و در طرف دیگر آن، محلول سدیم کلرید (یا قند) وجود دارد. فقط مولکول‌های آب می‌توانند از غشا عبور کنند؛ در این حالت، تعداد مولکول‌های آب در سمت چپ بیشتر است و این مولکول‌ها بیشتر به سمت راست منتشر می‌شوند.

به انتشار آب از درون غشایی با تراوایی نسبی، اُسمز می‌گویند. در دو طرف این غشا، محلول‌های آبی با غلظت‌های متفاوت وجود دارد و در اثر این اختلاف غلظت، جابه جایی خالص آب رخ می‌دهد. فشار لازم برای توقف کامل اسمز، فشار اسمزی محلول نام دارد که عامل پیش برندة اسمز است. هر چه اختلاف غلظت آب در دو سوی غشا بیشتر باشد، فشار اسمزی بیشتر است و آب سریعتر جابه جا می‌شود.

همانطور که در شکل میبینید در اثر اسمز، حجم محلول سمت راست افزایش مییابد. آیا این پدیده برای یاخته‌ها در بدن ما هم رخ می‌دهد؟ آیا ممکن است ورود آب به درون یاخته در اثر اسمز موجب ترکیدن یاخته‌های بدن ما شود؟ خیر. غلظت مواد در مایع بین یاخته‌ای و خون، مشابه درون یاخته است. در نتیجه آب نمی‌تواند بیش از حد وارد یاخته‌ها شود و به‌طور معمول، یاخته‌ها از خطر تورم و ترکیدن حفظ می‌شوند.

انتقال فعال

یاخته به برخی از مولکول‌ها و یون‌ها نیاز دارد که باید وارد آن شوند؛ هر چند غلظت آنها در یاخته زیاد باشد. برای این‌کار، یاخته باید انرژی مصرف کند. فرایندی که در آن، یاخته مواد را برخلاف شیب غلظت منتقل می‌کند، انتقال فعّال نام دارد.

در این فرایند، مولکول‌های پروتئینی با صرف انرژی، ماده‌ای را منتقل می‌کنند. این انرژی از مولکول (ATP) به‌دست می‌آید. یاخته‌ها می‌توانند انرژی را در مولکول‌های ویژه‌ای از جمله مولکول‌های ATP ذخیره کنند. وقتی یاخته به انرژی نیاز دارد، پیوندهای پرانرژی مولکول  ATP را میشکند و انرژی آزاد شده استفاده میکنند.

نکته: پروتئین انتقال دهنده سدیم و پتاسیم با مصرف انرژی و برخلاف شیب غلظت، یون پتاسیم را به یاخته وارد، و یون سدیم را از آن خارج میکند. 

نکته: در انتقال فعال ATPمصرف و شکسته می‌شود،ADP تولید می‌شود و فسفات آزاد میشود.

درون‌بری (آندوسیتوز) و برون‌رانی (اگزوسیتوز)

بعضی یاخته‌ها می‌توانند ذره‌های بزرگ، مانند مولکول‌های پروتئینی را با فرایندی به نام درون‌بری جذب کنند. برون‌رانی فرایند خروج ذره‌های بزرگ از یاخته است. این فرایندها با تشکیل کیسه‌های غشایی همراه است و به انرژی ATP نیاز دارد.

نکته: در آندوسیتوز ATPمصرف، ADPتولید، فسفات آزاد، وزیکول تولید پس سطح غشا کاهش می‌یابد.

در اگزوسیتوز ATPمصرف، ADPتولید، فسفات آزاد، وزیکول مصرف میشود پس سطح غشا افزایش می‌یابد.

بافت‌های بدن انسان | زیست دهم فصل اول

می‌دانید بدن انسان از چهار نوع بافت اصلی پوششی، پیوندی، ماهیچه‌ای و عصبی ساخته شده است. این بافت‌ها از یاخته‌ها و مواد موجود در فضای بین یاخته‌ها تشکیل می‌شوند. انواع بافت‌ها به نسبت‌های مختلف در اندام‌ها و دستگاه‌های بدن وجود دارند.

بافت پوششی

جمله کتاب: بافت پوششی، سطح بدن (پوست) و سطح حفره‌ها و مجاری درون بدن (مانند دهان، معده، روده‌ها و رگ‌ها) را می‌پوشاند. یاخته‌های این بافت، به یکدیگر بسیار نزدیک‌اند و بین‌آنها فضای بین‌یاخته‌ای اندکی وجود دارد. در زیر یاخته‌های این بافت، بخشی به نام غشای پایه وجود دارد که این یاخته‌ها را به یکدیگر و به بافت‌های زیر آن، متصل نگه می‌دارد.

غشای پایه، شبکه‌ای از رشته‌های پروتئینی و گلیکوپروتئینی (ترکیب کربوهیدرات و پروتئین) است یاخته‌های بافت پوششی به شکل‌های سنگ‌فرشی، مکعبی و استوانه‌ای در یک یا چند لایه سازمان می‌یابند. در بخش‌های مختلف لوله گوارش، بافت پوششی به شکل سنگ‌فرشی و یا استوانه‌ای وجود دارد؛ مثلاً بافت پوششی در دهان و مری، سنگفرشی چند لایه‌ای است. در روده و معده، بافت پوششی استوانه‌ای و یک لایه است.

نکته: غشا پایه فاقد سلول می‌باشد پس کارهای سلول را انجام نمی‌دهد و پروتئین‌سازی نمی‌کند پس ATP نیز تولید نمی‌کند.

نکته: اغلب یاخته‌های بافت پوششی طول عمر کوتاه دارند و سرعت تقسیم زیاد دارند و از نوع میتوز انجام می‌دهند.

بافت پیوندی

بافت پیوندی از انواع یاخته‌ها، رشته‌های پروتئینی به نام رشته‌های کلاژن و رشته‌های کشسان (ارتجاعی) و مادة زمینه‌ای که یاخته‌های این بافت، آن را می‌سازند، تشکیل شده‌است. این بافت، یاخته‌ها و بافت‌های مختلف را به هم پیوند می‌دهد. در انواع بافت پیوندی، مقدار و نوع رشته‌ها و مادة زمینه‌ای متفاوت است.در بدن انسان 6 نوع بافت پیوندی (سست، متراکم، چربی، خون، غضروف و استخوان) وجود دارد.

بافت پیوندی سُست

نوعی بافت پیوندی است که انعطاف‌پذیر است و در برابر کشش، چندان مقاوم نیست. مادة زمینه‌ای بافت پیوندی، سست، شفاف، بیرنگ، چسبیده و مخلوطی از انواع مولکول‌های درشت مانند گلیکوپروتئین است. این بافت معمولاً بافت پوششی لولة گوارشی یک لایه بافت پیوندی سست قرار دارد.

بافت پیوندی متراکم

نوع دیگری از بافت پیوندی است که میزان رشته‌های کلاژن آن از بافت پیوندی سست بیشتر، تعداد یاخته‌های آن کمتر و مادة زمینه‌ای آن نیز اندک است. مقاومت این بافت در مقابل کشش از بافت پیوندی سست بیشتر، ولی انعطاف‌پذیری آن کمتر است. در بخش‌هایی از قلب و زردپی و رباط بافت پیوندی متراکم وجود دارد. 

بافت چربی

نیز نوعی بافت پیوندی است که از تعداد زیادی یاختة چربی، یاخته‌ای که مقدار زیادی مادة چربی در خود ذخیره دارد، تشکیل شده‌است. این بافت بزرگترین ذخیرة انرژی در بدن است. در بخش‌هایی از بدن مانند کف دست‌ها و پاها، نقش ضربه‌گیری دارد و به‌عنوان عایق حرارتی نیز عمل می‌کند. 

نکته: در بافت خون و چربی رشته‌های کلاژن و کشسان وجود ندارد.

بافت ماهیچه‌ای

یاخته‌های ماهیچه‌ای برای حرکت تمایز پیدا کردند. در انسان سه نوع بافت ماهیچه‌ای (صاف، قلبی و اسکلتی) وجود دارند. ماهیچه صاف به دو صورت سیستم تک واحدی و سیستم چند واحدی منقبض می‌شوند در سیستم تک واحدی هر سلول ماهیچه
مستقل از سلول دیگر منقبض می‎شود اما در سیستم چندواحدی هرتار می تواند انقباض خود را به تار دیگر منتقل کند و موج دودی (کرمی شکل) ایجاد کند. 

نکته: کار بافت ماهیچه‌ای صاف و قلبی همواره غیرارادی، اما کار بافت ماهیچه‌ای اسکلتی همواره ارادی نیست زیرا در انعکاس ها می‌تواند غیر ارادی باشد.

نکته: بافت ماهیچه‌ای قلبی فقط در لایه میوکارد قلب است.

نکته: یاخته‌های قلبی عموما یک یا دو هسته دارند، یاخته‌های اسکلتی چند هسته و یاخته‌های اسکلتی صاف تک هسته‌ای هستند.

نکته: تعداد ماهیچه‌های اسکلتی زیاد نمی‌شوند فقط حجمشان زیاد می‌شود زیرا قدرت تقسیم میتوز ندارند.

بافت عصبی

جمله کتاب: میدانید یاخته‌های عصبی (نورون‌ها) ، یاخته‌های اصلی بافت عصبی هستند. این یاخته‌ها با یاخته‌های بافت‌های دیگر مانند یاخته‌های ماهیچه ارتباط دارند. یاخته‌های عصبی یاخته‌های ماهیچه را تحریک میکنند تا منقبض شوند.

نکته: غلاف میلین را سلول‌های نوروگلیا می‌سازند که جنس آن از غشا (پروتئین+فسفولیپید) می‌باشد. و کارش سرعت هدایت پیام را افزایش می‌دهد.

سخن پایانی

خب دانش‌آموزان و کنکوری‌های عزیز به پایان مقاله آموزش فصل اول زیست دهم رسیدیم. در این مقاله علاوه‌بر بررسی خط به خط کتاب درسی، تمام نکات کنکوری را نیز، مورد بررسی قرار دادیم. اما برای اطلاع از سایر مقالات آموزشی مربوط به زیست کنکور، لینک زیست دهم را دنبال کنید و چنان‌چه نیاز به مطالعه سایر دروس پایه دهم داشتید، از طریق لینک دهم اقدام نمایید.

اما برای اطلاع از آخرین و داغ‌ترین مطالب آموزشی ما، حتمأ در قسمت خبرنامه سایت بخون ثبت نام کنید و از قسمت ارسال دیدگاه و نظرات سایت، سوالات، نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید و برای افزایش سطح کیفیت مقالات، انتقادات خود را با ما در میان بگذارید. همچنین در صورت تمایل، برای دل‌گرمی و قوت قلب ما، در انتها مقاله به ما امتیاز دهید.

راستی ما در سایت بخون یک بانک از نمونه سوالات استاندارد برای زیست شناسی هم تدوین کرده و به‌صورت رایگان در اختیارتان قرار داده‌ایم، برای دسترسی می‌توانید از لینک‌های زیر استفاده کنید:

امتحان نوبت دوم زیست دهم

سوالات متداول

• آیا در این این مقاله آموزش فصل یک زیست دهم شامل نکات کنکوری و ترکیبی نیز می‌باشد؟
  بله، در این مقاله علاوه بر بر تدریس نکات کتاب، به آموزش نکات کنکوری و ترکیبی نیز پرداخته شده‌است.
• آیا در سایت بخون نمونه سوال قرار داده اید؟
  بله با مراجعه به قسمت نمونه سوال فصل اول زیست دهم می‌توانید نمونه سوالات مهم امتحانی را مشاهده کنید.
• آیا می‌توانم pdf این آموزش را داشته باشم؟
  بله، شما می‌توانید از انتها مقاله، pdf قرار داده شده را دانلود کرده و همیشه دسترسی داشته باشید.