آموزش فصل دوم علوم پنجم | ماده تغییر می‌کند

همان‌طور که در علوم سال سوم دبستان آموختید، تمام چیزهای اطراف ما، ماده نامیده می‌شوند. همچنین در علوم سال سوم آموختید که خواص فیزیکی مواد کدام‌ها هستند و فهمیدید که در تغییرات فیزیکی ماده جنس و ماهیت ماده عوض نمی‌شود! بلکه آن چه تغییر می‌کند، تنها شکل ظاهری ماده می‌باشد. توصیه می‌کنم برای درک بیش‌تر این فصل، ابتدا آموزش درس سه علوم سوم دبستان را از سایت بخون مطالعه کنید.

همچنین شما در آموزش فصل دوم علوم پنجم، خواهید آموخت که مواد اطراف ما دائمأ در حال تغییر هستند. در بعضی از این تغییرها جنس ماده تغییر می‌کند و ماده جدیدی به وجود می‌آید. اما در برخی دیگر، جنس ماده تغییر نمی‌کند. پس براساس همین مبنا، تغییرات مواد به دو دسته شیمیایی و فیزیکی دسته‌بندی می‌شوند. اما برای نمره 20 فصل دو علوم پنجم دبستان و قبولی در آزمون ورودی مدارس تیزهوشان، تا انتها مقاله همراه من بمانید ..

بخش اول: انواع تغییرات ماده

همان‌طور که در مطالب قبلی نیز اشاره کردیم، در کتاب علوم پنجم ابتدایی تغییرات انواع ماده به دو دسته کلی یعنی تغییرات شیمیایی و تغییرات فیزیکی تقسیم می‌شوند. اما برای درک بهتر این دو مبحث، به تعریف هریک خواهیم پرداخت. اگر هنوز مقاله مربوط به آموزش فصل اول علوم پنجم را مطالعه نکرده‌اید، پیشنهاد می‌کنم از طریق لینک قرار داده شده مطالعه نمایید. بنابراین تعریف تغییرات فیزیکی و شیمیایی پنجم دبستان عبارتند از:

تغییرات فیزیکی

تغییرات فیزیکی به تغییراتی گفته می‌شود که در طی آن تغییر، جنس ماده عوض نشود، ماده به ماده دیگر تبدیل نشود و در بعضی حالات خاص برخی از خواص مواد مانند: شکل، حجم، طول، عرض، حالت و .. تغییر کند.

تغییرات شیمیایی

تغییرات شیمیایی به تغییراتی گفته می‌شود که در طی آن تغییر، ماده به ماده دیگری تبدیل شود، خواص ماده تغییر کند و در طی آن مولکول‌های ماده به نوع دیگر تغییر شکل دهند. تغییرات شیمیایی معمولأ با نشانه‌هایی همراه است که در ادامه به بیان برخی می‌پردازیم.

• تشکیل رسوب: هرگاه در اثر ترکیب کردن یک یا چند محلول رسوب ایجاد شود و محلول کدر شود، در واقع یک واکنش شیمیایی رخ داده است. مثل تشکیل سفیدک بعد از شستشو روی لباس‌ها
• تغییر رنگ: هر گاه دو محلول بی‌رنگ را مخلوط كنيم و در اثر اين مخلوط كردن یک ماده رنگی ايجاد شود، يک تغيير شيميايی رخ داده است. همچنين در اثر مخلوط كردن دو محلول يا ماده رنگی، رنگ اوليه از بين برود یا كم‌رنگ شود، باز هم یک تغيير شيميایی رخ داده است.
• آزاد شدن نور، گرما و صدا: سوختن متان در اجاق، تغییر شیمیایی سدیم با آب، سوختن منیزیم و بلند شدن بو به هنگام پخت کباب نمونه‌هایی از آزاد شدن نور، گرما و صدا به هنگام تغییرات شیمیایی هستند.
• خروج گاز: هرگاه دو يا چند ماده شيميايی را با هم مخلوط كنيم و در اثر اين عمل گاز توليد و خارج شود، یک تغيير شيميايی روی داده است. البته گرما دادن به یک ماده نيز می‌تواند با خروج گاز همراه باشد كه ممكن است، نشانه تغيير شيميایی باشد. توجه داشته باشيد که خروج گاز همواره نشان‌دهنده یک تغيير شيميايی نيست، بعنوان مثال وقتي به آب گرما بدهيم، تغيير حالت می‌دهد و به بخار آب تبديل می‌شود.

مثال تغییرات فیزیکی و شیمیایی علوم پنجم دبستان

مثال تغییرات فیزیکی و شیمیایی علوم پنجم ابتدایی بسیار هستند اما در این بین، از تغییرات فیزیکی مواد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انبساط و انقباض انواع ماده
• سرخ شدن سیم المنت درون فرهای برقی خانگی
• فرسایش خاک در اثر باران و فرسایش سنگ‌ها در برابر باد و طوفان
• کف کردن و کرمی شدن سفیده تخم‌مرغ هنگام هم زدن برای پخت انواع کیک
• آب گیری میوه‌ها مثل پرتقال، لیمو، سیب و ..
• و هزاران مثال از این قبیل

همچنین از تغیییرات شیمیایی مواد می‌توان به مثال‌های زیر اشاره کرد:

• عکس گرفتن با دوربین عکاسی و تبدیل نگاتیو به عکس‌های آلبومی
• خشک شدن سیمان و گچ و به اصطلاح مردن آن‌ها در مجاورت اکسیژن هوا
• سوختن چوب کبریت
• هضم غذا توسط اسید معده
• تبدیل انگور به سرکه
• و …

نکته: در طی انجام برخی از این تغییرات ممکن است برخی مواد دچار هم تغییرات شیمیایی و هم تغییرات فیزیکی شوند. بعنوان مثال هنگام پختن غذا یا یک کیک این مواد هم دچار تغییرات شیمیایی می‌شوند هم دچار تغییرات فیزیکی! یا مراحل خوردن غذا نیز این چنین است، جویدن لقمه غذا تغییر فیزیکی است اما هضم آن توسط اسید معده جزو تغییرات شیمیایی محسوب می‌شود.

این تغییرات شیمیایی و تغییرات فیزیکی خود به دو دسته تغییرات مفید و تغییرات مضر تقسیم می‌شوند:

تغییرات مفید: تغییرات مفید تغیراتی هستند که برای انسان مفید بوده و به منظور تسهیل کارها انجام گیرد. البته خود تغییرات مفید نیز ممکن است جزو تغییرات شیمیایی و تغییرات فیزیکی نیز محسوب شوند.

تغییرات مضر: تغییرات مضر نیز به تغییراتی گفته می‌شود که رخ دادن آن تغییرات به ضرر انسان‌ها باشد چه از لحاظ سلامتی و چه از لحاظ مادی! این تغییرات نیز به نوبه خود می‌توانند تغییرات شیمیایی یا تغییرات فیزیکی باشند.

بخش دوم: خواص فیزیکی و شیمیایی مواد

خواص فیزیکی: خواص فیزیکی خواصی هستند که مربوط به شکل و ظاهر ماده هستند و طی آن شکل یا ظاهر ماده فقط تغییر می‌کند. بعنوان مثال: تغییر رنگ، تغییر بو، تغییر مزه، تغییر شکل، نقطه ذوب و نقطه انجماد و نقطه جوش، انحلال‌پذیری، رسانایی، چگالی و .. از انواع خواص فیزیکی مواد محسوب می‌شوند.

خواص شیمیایی: خواص شیمیایی نیز خواصی هستند که معین کننده تمایل یا عدم تمایل یک ماده برای شرکت در یک تغییر شیمیایی است. بعنوان مثال اشتعال پذیری را از بارزترین مثال‌های خواص شیمیایی می‌توان نام برد. برای مطالعه سایر مقالات مرتبط با آموزش علوم پنجم ابتدایی، لینک قرار داده شده را مطالعه نمایید.

بخش سوم: سوختن

سوختن بعنوان یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین روش بهره‌برداری از انرژی مواد به حساب می‌آید. همچنین واکنش سوختن یکی از مهم‌ترین تغییرات شیمیایی مواد مختلف است. برای درک بیش‌تر و بهتر این موضوع به تعاریف زیر توجه کنید.

اکسید شدن: واکنش اکسید شدن به ترکیب یک ماده با اکسیژن گفته می‌شود. بعنوان مثال اکسید شدن آهن که منجر به ایجاد زنگ آهن می‌شود. در این واکنش رنگ اکسید آهن قرمز مایل به قهوه‌ای است و در واکنش اکسیده شدن مس، اکسید مس به رنگ سبز می‌باشد.

سوختن: سوختن نیز نوعی واکنش اکسید شدن است که با تولید نور، گرما و یا هر دو همراه است. با توجه به مطالب فوق، برای ایجاد آتش ما به سه عنصر اکسیژن، گرما و مواد سوختی نیازمندیم که در مثلثی به نام مثلث آتش به شکل زیر قرار می‌گیرند:

نکته جالب: بهتر است بدانید، گاز کربن دی اکسید مانع از رسیدن اکسیژن به آتش شده و منجر به مهار و خاموشی آتش می‌شود. بنابراین به همین دلیل است که در کپسول‌های آتش خاموش کن از گاز کربن دی اکسید استفاده می‌شود.

ماده سوختی چیست؟ همان‌طور که گفتیم برای ایجاد آتش ما به سه عنصر اکسیژن، گرما و ماده سوختی نیاز داریم. شاید این سوال برایتان پیش آید که منظور از ماده سوختی چیست! گفتنی است ماده سوختنی ماده‌ای است که قابلیت سوختن دارد و به برخی از مواد سوختی، سوخت گفته می‌شود. مانند سوخت اتومبیل که منظور بنزین است.

واکنش اکسید شدن آهن به چه صورت رخ می‌دهد؟ گفتیم که سوختن نوعی واکنش اکسید شدن است و اکسید شدن یعنی ترکیب یک ماده با اکسیژن! پس هنگامی که آهن در یک محیط مرطوب با اکسیژن موجود در هوا ترکیب می‌شود، ماده‌ای به نام اکسید آهن ایجاد می‌شود که در طی این عمل، استحکام آهن کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که اکسید شدن آهن را جزو تغییرات شیمیایی مضر محسوب می‌کنیم.

فرض کنید در یک ظرف شیشه‌ای مقداری میخ آهنی، آب و هوا (اکسیژن) وجود دارد و درب ظرف کاملأ بسته است. فکر می‌کنید بعد از یک مدت، چه اتفاقی برای میخ‌های آهنی خواهد افتاد؟!

اگر درست حدس زده باشید، برای میخ‌های آهنی داخل ظرف موارد زیر رخ داده است:

• مقدار آهن موجود در ظرف کاهش یافته است.
• مقدار اکسیژن موجود در داخل ظرف نیز کاهش یافته است.
• مقدار گاز تولید شده در ظرف کم شده است.
• تعداد مولکول‌های موجود در هوا ظرف کم‌تر شده است.
• فشار هوا داخل ظرف کاهشی بوده است.
• مقداری اکسید آهن تولید شده است.
• جرم میخ‌های آهنی افزایش یافته است.
• جرم کل ظرف شیشه‌ای بدون تغییر بوده است.
• تعداد مولکول‌های موجود در ظرف شیشه‌ای ثابت مانده است.
• تعداد مولکول‌های ظرف کاهشی بوده است.
• و در تعداد کل اتم‌های ظرف تغییری ایجاد نشده است.

بخش چهارم: سرعت تغییرات شیمیایی

سرعت تغییرات شیمیایی مواد مختلف به دو صورت تغییرات کند و یا تغییرات سریع صورت می‌گیرند. برخی از تغییرات مانند سوختن گاز در اجاق یا سوختن چوب کبریت را تغییرات شیمیایی سریع می‌نامیم و برخی دیگر از تغییرات مانند درست کردن ماست یا تهیه دوغ به روش گازدار را تغییرات شیمیایی کند تلقی می‌‌کنیم.

اما یک‌سری از عوامل باعث تشدید سرعت انواع واکنش‌ها می‌شود که عبارتند از:

• دما محیط
• اندازه ذرات اولیه مواد
• غلظت اولیه مواد
• حالت اولیه مواد
• فشار
• و میزان رطوبت موجود

بخش پنجم: عوامل موثر در تغییرات شیمیایی مواد

قبلأ آموختیم که تغییرات شیمیایی تغییراتی هستند که طی آن ماده به ماده دیگری تبدیل شده و خواص و مولکول‌های ماده تغییر پیدا می‌کنند. اما یک‌سری از عوامل خارجی در تغییرات شیمیایی بوجود آمده نقش موثری دارند. این عوامل به شرح زیر می‌باشند:

• گرم شدن ماده: برخی از مواد هنگامی که در معرض گرما قرار بگیرند، دچار تغییرات شیمیایی می‌شوند. بعنوان مثال: اکسید جیوه! اکسید جیوه هنگامی که در معرض حرارت قرار گیرد، به دو عنصر اکسیژن و جیوه تجزیه می‌شود.
• قرار گرفتن در معرض رطوبت: برخی از تغییرات شیمیایی حاصل ترکیب با مولکول‌های آب هستند. مثلأ آهن با جذب رطوبت از هوا و یا در اثر قرار گرفتن در مکان مرطوب، تبدیل به اکسید آهن می‌شود. ما معمولأ برای جلوگیری از اکسیده شدن آهن (زنگ زدن) از روش‌های متعددی استفاده می‌کنیم. بدین منظور ما می‌توانیم آهن را رنگ کنیم، آهن را با پوشش گالوانیزه پوشش دهیم و یا سطح آهن را به وسیله فلز روی بپوشانیم.
• برخورد نور با مواد: بعضی از مواد در برخورد نور مستقیم دچار تغییرات شیمیایی می‌شوند. برای نمونه در دوربین عکاسی‌های نگاتیوی، برخورد نور به سطح فیلم موجب ایجاد تغییر شیمیایی در فیلم شده و هنگام چاپ عکس، تصویر عکس به صورت سیاه و ناواضح دیده می‌شود.
• در مجارت هم قرار گرفتن مواد: برخی از مواد هنگامی که در مجاورت یک ماده دیگر قرار می‌گیرد، دچار تغییرات شیمیایی می‌شوند. به همین دلیل است که معمولأ برای جلوگیری از بروز تغییرات شیمیایی، مواد را جدا از هم نگه می‌دارند.

بخش ششم: اثر گرما بر حجم ماده

اثر گرما بر حجم یک ماده به شکل انبساط و انقباض نمایان می‌شود. اما برای درک بهتر این موضوع بهتر است ابتدا تعریف منبسط و منقبض شدن را بیاموزیم.

تعریف انبساط: انبساط یا به بیان دیگر منبسط شدن یک ماده به افزایش حجم ماده در اثر قرار گرفتن در معرض گرما تلقی می‌شود. علت افزایش حجم یک ماده در مجاورت گرما این است که مولکول‌های آن ماده با افزایش جنبش مولکولی همراه شده و افزایش برخورد مولکول‌ها و در نتیجه افزایش فضاهای خالی در بین مولکول‌ها سبب افزایش ماده می‌گردد.

نمونه عینی این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ما در یک اتاق نشسته‌ایم. با افزایش دما اتاق هر شخص ابتدا با دست یا یک تکه کاغذ یا دستمال شروع به باد زدن خود می‌کند. که در این حالت جنبش مولکولی رخ داده است. بعد از مدتی با افزایش بیش‌تر دما، هر فرد از شخص کناری خود فاصله می‌گیرد که این حالت نیز مصداق همان افزایش حجم همراه با افزایش فاصله بین مولکولی رخ داده است. این مثال مصداق تغییرات مولکول‌ها در مجاورت گرما در هر ماده‌ای است.

تعریف انقباض: انقباض یا به بیان دیگر منقبض شدن یک ماده به کاهش حجم آن در اثر قرار گرفتن در مجاورت سرما یا سرد کردن یک ماده گفته می‌شود. علت کاهش حجم یک ماده در مجاورت سرما نیز این است که مولکول‌های ماده کاهش جنبش مولکولی را تجربه می‌کنند و در نتیجه کاهش فضا بین مولکول‌ها منجر به کاهش حجم ماده می‌شود.

مثال مشهود پدیده انقباض هنگامی رخ می‌دهد که در زمستان ما در حیاط مدرسه نشسته‌ایم. با سردتر شدن هوا، ناخودآگاه دستانمان به دور خود پیچیده و زیپ کاپشن و شال‌گردنمان را محکم می‌کنیم. در این حالت ما کاهش جنبش مولکولی رو به رو هستیم. بعد از مدت کوتاهی برای گرم‌تر شدن فاصله خودمان با دوستانمان را افزایش می‌دهیم که این حالت نیز موجب کاهش فضا بین مولکولی شده و در نتیجه کاهش حجم رخ داده است و این همان حالتی است که برای مولکول‌های آب در هنگام یخ زدن رخ می‌دهد.

آیا منبسط و منقبض شدن همه مواد پیرامون ما به یک اندازه است؟

خیر، در جواب این سوال باید گفت انبساط گازها بیش‌تر از مایعات و انبساط مایعات بیش‌تر از مواد جامد صورت می‌گیرد. به همین دلیل است که جیوه موجود در دماسنج با افزایش دما به سرعت بالا می‌رود. در واقع جیوه دماسنج که یک ماده مایع است، انبساط بیش‌تری نسبت به شیشه دماسنج دارد.

همچنین میزان انبساط در جامدات فلزی بیش‌تر از جامدات غیر فلزی است. این خاصیت را می‌توانیم به هنگام باز نشدن درب شیشه مربا به عینه ببینیم. در این حالت ما و یا مادران ما شیشه را زیر آب گرم قرار می‌دهند. شاید بپرسید در این حالت چه اتفاقی روی می‌دهد! وقتی شیشه مربا را زیر آب گرم قرار می‌دهیم، به دلیل انبساط بالا درب فلزی از خود شیشه، حجم و فاصله مولکولی افزایش می‌یابد که در نتیجه منجر می‌شود درب شیشه به راحتی باز شود.

میزان انبساط مواد مختلف: گازها > مایعات > جامدات فلزی > جامدات غیرفلزی

میزان انبساط فلزات مهم: آلومینیوم > مس > آهن

بیش‌تر بدانید: بد نیست بدانید برای سنجش تفاوت میزان انبساط و انقباض دو فلز در ساخت وسایل برقی به خصوص خانگی، از وسیله‌ای به نام دماپا یا همان ترموستات استفاده می‌شود. وظیفه دماپا در وسایل برقی این است که دما به میزان دلخواه ما تنظیم کند. با افزایش دما، در اثر انبساط متفاوت دو فلز، دماپا خم شده و جریان برق را قطع می‌کند. اما با سرد شدن دوباره دماپا، به حالت اولیه خود باز می‌گردد و دستگاه مورد نظر دوباره روشن می‌شود.

در واقع دماپا وسیله‌ای است که در وسایلی مانند یخچال، اتو و .. استفاده شده و باعث می‌شود تا زمانی که وسیله به دما خاصی می‎‌رسد، جریان برق را قطع یا وصل کند و به بیان دیگر منجر به روشن یا خاموش شدن آن وسیله می‌شود که به این حالت در زبان عامیانه در وسایلی مثل اتو و یخچال اتوماتیک کردن گفته می‌شود.

بخش هفتم: اثر گرما بر حالات ماده

در آخرین قسمت از تدریس فصل دوم علوم پایه پنجم به سراغ اثر گرما بر انواع حالات ماده خواهیم رفت. در حالت کلی با تغییر دما یک ماده یا یک جسم می‌توان آن ماده یا جسم را از حالتی به حالت دیگر تغییر داد. برخی از حالات ماده در اثر گرما دادن رخ می‌دهند که به این حالت، حالت گرماگیر گفته می‌شود. مانند حالت ذوب، تبخیر، تصعید یا چگالی!

اما برخی از تغییر حالات ماده نیازمند از دست دادن دما یه به بیان بهتر نیاز به سرد شدن دارد که به این حالت نیز، حالت گرماده گفته می‌شود. بعنوان مثال، انجماد، میعان، چگالش و یا فروزش از نمونه حالات گرماده هستند. البته فراموش نکنید که تمامی این تغییرات، تغییرات فیزیکی هستند. اما بهتر است برویم سراغ تعریف هریک از این حالات و با ویژگی و شرایط هریک به خوبی آشنا شویم.

• تبخیر: به تبدیل مایعات به انواع بخار، تبخیر گفته می‌شود که نوعی پدیده گرماگیر است. بعنوان مثال هنگامی که از حمام خارج می‌شویم احساس سرما به ما دست می‌دهد و با عرق کردن نیز دما بدن ما کاهش می‌یابد و احساس خنکی می‌کنیم. اما در هوا شرجی و مرطوب مانند مناطق شمالی و جنوبی کشورمان، به دلیل بخار نشدن عرق بدن شخص احساس گرما بیش‌تری می‌کند. یا علت نگه داشتن آب در کوزه‌های سفالی نیز به علت خنک نگه داشتن آب بوده است.

یک‌سری از عوامل سبب تشدید یا کاهش سرعت تبخیر مایعات می‌شوند که به شرح زیر عبارتند از:

1. رطوبت: هرچه میزان رطوبت موجود در هوا بیش‌تر باشد، سرعت تبخیر آب کم‌تر خواهد بود.
2. گرما: در معرض گرما قرار گرفتن سبب افزایش جنبش مولکولی شده در نتیجه میزان تبخیر افزایش می‌یابد.
3. وزش باد: با افزایش میزان و سرعت باد، میزان تبخیر مایعات مانند دریا افزایش می‌یابد.
4. سطح مایعات: هرچه سطح تماس مایعات مختلف با هوا زیاد و گسترده باشد، جنبش مولکولی بیش‌تر بوده و فرار مولکول‌های مایع افزایش می‌یابد و در نتیجه منجر به افزایش میزان تبخیر می‌گردد.
5. ربایش مولکولی مواد: همه مولکول‌ها تمایل دارند یکدیگر را جذب کنند. هرچه این تمایل جذب کم‌تر باشد، مایع سریع‌تر و دما کم‌تر تبخیر می‌شود. به ساختار زیر توجه کنید:

میزان ربایش در مایعات مهم: استون < الکل < آب

سرعت تبخیر: استون > الکل > آب

• ذوب: به تبدیل جامدات به مایع، ذوب گفته می‌شود. برای مشاهده سایر مقالات مربوط به دروس پایه پنجم دبستان، لینک پنجم ابتدایی را دنبال کنید.
• انجماد: به تبدیل مایعات به جامد، انجماد گفته می‌شود.

• ‌میعان: به تبدیل بخار به مایع، میعان گفته می‌شود. فراموش نکنید، همیشه و در هر دمایی که تبخیر صورت می‌گیرد، میعان رخ می‌دهد. هرچه رطوبت هوا بیش‌تر باشد، میزان میعان نیز افزایش می‌یابد. به طوری که در هوا شرجی میزان تبخیر و میعان برابر است. و هرچه دما کاهش یابد، میزان میعان نیز افزایش می‌یابد، زیرا جنبش ملکول‌ها کاهش می‌یابد و ربایش آن‌ها نیز زیاد می‌شود.

• تقطیر: تقطیر حاصل دو عمل تبخیر و میعان متوالی است. از تقطیر برای خالص‌سازی مایعات و همچنین جداسازی مایعاتی مانند: آب و الکل از یکدیگر استفاده می‌شود. از تقطیر برای ساخت گلاب و از همه مهم‌تر در پالایشگاه‌های نفت برای جداسازی ترکیبات مختلف از نفت خام استفاده می‌شود.

نکته: به آبی که از طریق تقطیر به دست می‌آید، آب مقطر می‌گویند. این آب، آبی خالص و بدون ناخالصی و فاقد مواد معدنی است. به همین دلیل آب مقطر برای سلامتی انسان مضر است.

• تصعید: به عمل تبدیل جامد به بخار، تصعید یا فرازش می‌گویند. بعنوان مثال، تبدیل قرص‌های نفتالین در دما اتاق به گاز نوعی تصعید است. یخ نیز به مقدار کمی تصعید می‌شود. اگر در یک شب سرد زمستانی لباس‌های خیس را روی طناب آویزان کنیم، لباس‎‌ها یخ می‌زنند و اگر پس از چند ساعت لباس را به درون اتاق بیاوریم، خواهیم دید که مثل اول خیس نیست! زیرا آب موجود در لباس به آرامی تصعید شده است. از دیگر موادی که می‌توانند تصعید شوند، می‌توان دی اکسید جامد، یخ خشک، ید و کافور را نام برد. فراموش نکنید، تصعید یک پدیده گرماگیر است.

• چگالش: به عکس العمل برعکس تصعید، یعنی تبدیل مستقیم بخار به جامد چگالش یا فروزش می‌گویند. چگالش پدیده‌ای گرماده است. بعنوان مثال، برفک داخل یخ‌ساز یخچال در اثر چگالش بخار آب موجود در هوا به وجود می‌آید. برای مطالعه سایر فصول علوم پنجم ابتدایی، لینک قرار داده شده را دنبال نمایید.

جمع‌بندی

خب دوستان عزیز امیدوارم که خسته نشده باشید! در این مقاله از آموزش علوم پنجم ابتدایی فصل دو آموختیم که همه چیز اطراف ما ماده نامیده می‌شوند. همه مواد اطراف ما گاهی ممکن است دچار تغییرات شوند که این تغییرات ممکن است در شکل ظاهری، اندازه، طول، حجم و .. صورت بگیرد که به آن تغییرات فیزیکی گفتیم که در تغییرات فیزیکی مولکول‌های ماده عوض نمی‌شدند و ماده جدیدی به وجود نمی‌آمد. بعنوان مثال بریدن پارچه یک تغییر فیزیکی است چرا که جنس پارچه عوض نمی‌شود و فقط شکل ظاهری آن تغییر می‌کند مثلأ یک پارچه تبدیل به لباس می‌شود.

اما در بعضی تغییرات ما شاهد این هستیم که علاوه‌بر شکل ماده، خاصیت ماده نیز عوض می‌شود و ماده به ماده دیگر تبدیل شده و مولکول‌های آن به مولکول‌های دیگر تبدیل می‌شوند که به آن تغییرات شیمیایی گفته می‌شود. بعنوان مثال پختن گوشت و مرغ یا هر ماده خوراکی دیگر نوعی تغییر شیمیایی است. چرا که ماده به ماده دیگری تبدیل می‌شود مثلأ مرغ خام تبدیل به یک زرشک پلو خوشمزه می‌شود.

همچنین آموختیم که یک‌سری از تغییرات مفید و یک‌سری تغییرات برای ما تغییرات مضر محسوب می‌شوند. بعنوان مثال رسیدن میوه کالی مانند انگور یک تغییر مفید محسوب می‌شود، چرا که باعث شیرین شدن خوشمزه شدن انگور می‌شود. اما برعکس فاسد شدن و کپک زدن میوه‌ها یک تغییر مضر است، چرا که با خوردن میوه فاسد ممکن است دچار مشکلات و بیماری‌های گوارشی مانند دل‌پیچه شویم.

در ادامه نیز با سرعت انواع تغییرات شیمیایی آشنا شدیم که به دو صورت کند و سریع ممکن است رخ دهد. بعنوان مثال سوختن کبریت یک واکنش شیمیایی تند یا سریع است اما زنگ زدن آن یک واکنش شیمیایی کند است که به مرور زمان رخ می‌دهد. در ادامه نیز انواع عوامل موثر در تغییرات شیمیایی، اثرات گرما بر حجم انواع مواد و اثر گرما بر حالات ماده آشنا شدیم. اما برای راحتی شما هنگام مرور عکس زیر را آماده کرده‌ایم.

ایستگاه پایانی
خب عزیزان به انتها مقاله رسیدیم، امیدوارم بهترین استفاده‌ها را کرده باشید. اما این تمام ماجرا نیست! بلکه در سری مقالات بعدی به بررسی گام به گام علوم پنجم فصل دو و بررسی نمونه سوالات امتحانی میان‌ترم و پایان‌ترم خواهیم پرداخت. اما شما نیز می‌توانید برای اطلاع از جدیدترین مقالات مجموعه بخون، در قسمت خبرنامه ثبت‌نام کرده و بروزترین مقالات ما را از دست ندهید. همچنین در قسمت ارسال دیدگاه‌ها و نظرات، منتظر نظرات، پیشنهادات و انتقادات شما عزیزان هستیم. موفق باشید ..

سوالات متداول

1. آیا در این مقاله تمام نکات فصل دوم گفته شده است؟
   بله، تمام نکات مربوط به فصل دوم علوم پنجم آورده شده و همچنین سعی شده کمی فراتر از کتاب درسی پیش رفته و دانش‌آموزان را برای آزمون ورودی مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی آماده سازیم.
2. آیا می‌توانم pdf این آموزش را داشته باشم؟
   بله، pdf این آموزش در مقاله برای شما عزیزان قرار داده شده است. کلیک کنید.
3. نحوه آموزش در این مقاله به چه صورت است؟
   نحوه آموزش به صورت بررسی خط به خط کتاب درسی بوده و تمام نکات در قالب تصاویر و ویدئو شفاف‌سازی شده‌اند.
4. چگونه می‌توان از سایر مقالات شما استفاده کرد؟
   با ثبت‌نام در خبرنامه سایت بخون، هیچ مطلبی را از دست نخواهید داد و تمام مطالب داغ داغ برای شما ارسال می‌شوند.