همانطور که از نام فصل مشخص است، فصل اول علوم هشتم مربوط به مباحث مخلوط و جداسازی مواد میباشد. اما بنظر شما دلیل نامگذاری این فصل با این عنوان چیست! ما در زندگی روزمره برای به دست آوردن مواد مورد نیاز خود گاهی مجبوریم مواد را با یکدیگر مخلوط کنیم. همچنین گاهی نیز برای به دست آوردن مواد مورد نیاز خود، مجبور به جداسازی مواد از یکدیگر خواهیم شد. ما در پیرامون خود انواع مواد مختلف را مشاهده میکنیم که از مایعات، جامدات و یا گازها تشکیل شدهاند. این مواد، ممکن است به دو صورت خالص و یا ناخالص که بیشتر به نام مخلوطها میشناسیم، تشکیل شده باشند.
من دنیا مرادی در این مقاله از سری مقالات آموزشی سایت بخون به آموزش فصل اول علوم هشتم با بررسی خط به خط کتاب درسی و همراه با تصاویر مختلف، خواهم پرداخت. همچنین پیشنهاد میکنم برای مطالعه سایر مقالات آموزشی علوم هشتم، به لینک قرار داده شده مراجعه کنید. پس اگر میخواهید نمره این فصل را در کارنامه خود، با عدد 20 ثبت کنید، تا انتها مقاله همراه ما بمانید …
مواد خالص و مخلوط | صفحه 1 علوم هشتم
آیا تا به این فکر کردهاید که مواد یا اجسام از چه چیزی تشکیل شدهاند؟ برخی از مواد از یک یا چند نوع ماده تشکیل شدهاند؛ که به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
- مخلوط: به موادی گفته میشود که از دو یا چند نوع ماده تشکیل شده باشد؛ که خود این مواد شامل دو دسته همگن (همان یکنواخت یا محلول) و ناهمگن (غیر یکنواخت) میباشند. به عنوان مثال: آب نمک، خاک باغچه، سالاد، شربت خاکشیر، هوا، شیشه، انواع آلیاژها و .. نمونههایی از مواد مخلوط میباشند.
- ماده خالص: به موادی گفته میشود که فقط از یک نوع ماده تشکیل شده باشد؛ که خود این مواد شامل دو دسته عنصر و ماده مرکب میباشد. یا به عبارت دیگر ماده خالص مادهای است که تنها از یک عنصر و یا یک نوع ماده مرکب تشکیل شده است. به عنوان مثال: آهن (چون فقط اتمهای آهن را دارد)، اکسیژن، گوگرد، فسفر، آب، آجیل، آب مقطر، کربن دی اکسید، الکل و نمک طعام نمونههایی از مواد مرکب خالص هستند.
ذرات سازنده برخی از عناصر نیز به دو دسته تقسیم میشوند: اتم (مانند آهن، مس، نقره و…) و مولکول (که از اتمهای یکسان ساخته شدهاند مانند کلر، اکسیژن، گوگرد و…)
ترکیب
مادهای است که ذرات سازنده آن از دو یا چند نوع اتم متفاوت تشکیل شده است. مولکول یک ماده نیز ممکن است از دو، سه و… و یا تعداد بسیاری اتم تشکیل شده باشد. بعنوان مثال:
- مولکول ماده مرکب دو اتمی (نمک طعام، کربن مونواکسید)
- مولکول ماده مرکب سه اتمی (آب، کربن دیاکسید)
- مولکول ماده چهار اتمی (آمونیاک)
- مولکول ماده چهار و پنج اتمی (شکر)
حالت مخلوطها | فصل 1 علوم هشتم
حدس بزنید حالت مخلوطها چند نوع است! همان طور که مشهود است، به سه دسته تقسیم میشوند؛ در این جدول حالت فیزیکی نوع ماده در مخلوط را برای شما فراهم نمودهایم. همچنین برای مطالعه سایر مقالات مرتبط با آموزش علوم هشتم، لینک قرار داده شده را دنبال کنید.
جامد | جامد در جامد | آلیاژها |
مایع | گاز در مایع | اکسیژن در آب |
مایع | مایع در مایع | الکل در آب |
مایع | جامد در مایع | نمک در آب |
گاز | گاز در گاز | کربن دیاکسید در هوا |
گاز | جامد گاز | دوده در هوا |
آیا میتوانید غیر از مثالهایی که برای حالتهای ماده آوردیم مثال دیگر بیاورید؟ در بخش کامنت میتوانید، جواب این سوال را به اشتراک بگذارید و از بقیه جواب دوستان بهره ببرید.
مخلوطهای ناهمگن
مخلوطهای ناهمگن یا غیر یکنواخت مخلوطهایی هستند که اجزا سازنده آن به صورتی است که در هم پخش نشدهاند؛ مانند سوسپانسیونها که ذرات جامد در مایع پراکنده هستند؛ مانند شربت محبوب خاکشیر و شربت معده. همچنین شامل دو ویژگی خیلی مهم هستند که عبارت است از:
- اجزا را میتوانیم از هم تشخیص دهیم و به سادگی دیده میشوند.
- اجزا به طور یکسان در هم پخش نشدهاند.
مخلوطهای همگن
مخلوطهای همگن یا محلول یا یکنواخت مخلوطهایی هستند که اجزا آن به صورت یکنواخت در هم پراکنده و پخش شده باشند؛ مانند آب نمک. دو ویژگی خیلی مهم دارند (برعکس ناهمگن) که عبارت است از:
- اجزا به طور یکنواخت در هم پخش شدهاند.
- اجزا از یکدیگر قابل تشخیص نمیباشند.
مخلوطهای همگن بر سه نوع تقسیم میشوند که در این جدول میتوانید مشاهده کنید:
جامد در مایع | شکر و نمک در آب |
مایع در مایع | الکل در آب_ روغن در بنزین |
گاز در مایع | گاز کربن دی اکسید در نوشابه |
اندازه انواع ذرات مخلوطها
از نظر اندازه انواع ذرات مخلوطها به سه دسته تقسیم میشوند:
- مخلوط حقیقی: همانطور از نام آنها پیدا است، این محلولها شفاف هستند و نور به راحتی از آنها عبور میکنند؛ ذرات حل شدنی در این مخلوط به طور یکنواخت پراکنده میشوند به طوری که با گذر زمان تهنشین نمیشود.
- مخلوطهای معلق: ذرات در این محلول بزرگتر از مولکولهای حلال هستند به گونهای که با گذشت زمان از حلال جدا میشوند؛ مانند سوسپانسیون (تعلیق) یا امولسیون.
- مخلوط کلوئیدی: در این نوع مخلوط ذرههای ماده بزرگتر از حالت محلول است و کوچکتر از حالت معلق هستند به گونهای که اجزا برای مدتی در حالت معلق میمانند. مانند چسب، آب، صابون و خون.
اجزا تشکیلدهنده محلول | فصل اول علوم هشتم
تا به حال این سوال برایتان پیش آمده بود که اجزا تشکیلدهنده محلول چه چیزهایی است؟ پس لازم است بگوییم که در این قسمت به بررسی این که اجزا تشکیلدهنده محلول چه چیزهایی است! هر محلول از دو جز حلشونده و حلال تشکیل شده است. در این بین حلال درصد بیشتری از مخلوطها را شامل میشود و درصد کمتری جزو حلشوندهها هستند. همانطور که در کتاب ذکر شده است؛ برای مثال آب نمک، نمک حلشونده و آب حلال است.
نکته خیلی مهم:
- حلال: مادهای است که حلشونده را در خود حل میکند و جز بیشتری از محلول را شامل میشود.
- حل شونده: مادهای است که در حلال حل میشود.
توجه: در این جدول نیز با آلیاژها و کاربرد آنها آشنا خواهیم شد.
نوع آلیاژ | فلزات تشکیلدهنده | برخی کاربردها |
برنج | مس + روی | چرخ دنده _ ابزارهای علمی |
برنز | مس + قلع | ابزار علمی |
مفرغ | قلع + سرب + مس + آشیموان | لوازم آشپزخانه |
آمالگان | جیوه + مس | پرکردن دندان |
فولاد | آهن + کروم + کربن | تیرآهن _ ماشین _ ابزار |
نقره استرلنیگ | نقره + مس | قاشق و چنگال |
چه مقدار حلشونده را میتوان در آب حل کرد؟
100 میلی لیتر آب را در یک لیوان بریزید و مقدار 20 گرم نمک خوراکی را در آن حل کنید. آیا تا به حال از خود پرسیدهاید، چه مقدار دیگر از این نمک را باید در آب بریزید و حل کنید تا دیگر نمک در آن حل نشود و در ته لیوان تهنشین شود؟
پاسخ: اگر آزمایش را در دما 20 درجه سلسیوس انجام دهید، حدود 38 گرم نمک در 100 میلی لیتر آب حل میشود. پس از آن اگر نمکی را به محلول بیفزایید، در ته لیوان باقی خواهد ماند.
آیا دما بر میزان حل شدن مواد تاثیر دارد؟
مقدار حل شدن برخی مواد، مانند نمک پتاسیم نیترات در آب با افزایش دما بیشتر میشود؛ در حالی که مقدار حل شدن برخی مواد در آب، مانند گاز اکسیژن با افزایش دما کاهش مییابد.
نکته بسیار مهم: عوامل موثر بر انحلالپذیری دما، فشار و نوع ماده میباشد. برای مطالعه مقالات آموزشی سایر دروس مربوط به هشتم را از لینک قرار داده شده دنبال کنید.
جداسازی اجزا مخلوطها | علوم هشتم فصل یک
- آهنربا: برای جداسازی ذرات آهنی در یک مخلوط برای مثال مخلوط شن و براده آهن.
- دستگاه تصفیه آب: برای جداسازی مواد معلق و اضافی در آب به کار میرود.
- کمباین: برای جداسازی دانهها از کاه و قسمتهای خشک گیاهان.
- قیف جداکننده: برای جداکردن مخلوط مایع در مایعی است؛ برای مثال نفت و چای.
- دستگاه سانتریفیوژ (دستگاه گریزانه): برای جداسازی ذرات بر اساس سنگینی، مثل جداکردن چربی از ماست، جداسازی اجزا خون در آزمایشگاه و جداسازی چربی از شیر.
- کاغذ صافی: برای جداکردن دو ماده بر اساس اندازه ذرات به کار میرود؛ برای مثال مخلوط آب و روغن.
- دستگاه دیالیز: این دستگاه نقشی شبیه کلیه در بدن انسان دارد و آب و مواد اضافی را از خون میگیرد.
- تبلور: برای جداسازی مخلوطهای جامد در مایع همگن میباشد. مثلأ برای جداسازی آب و نمک، آن را میجوشانیم.
توجه: برای روشهای جداسازی اجزا مخلوط به طور خلاصه میتوان صاف کردن، سر ریز کردن، تبلور، تقطیر ساده و تقطیر جز به جز را نام برد.
جمعبندی و نکات فصل 1 علوم هشتم
- هوای پاک محلولی از گازهای نیتروژن، اکسیژن و گازهای دیگر است.
- آلیاژها محلولهایی جامد در جامد هستند.
- عنصرها خود به سه دسته فلز، شبه فلز و نافلز تقسیم میشوند.
- اگر حل کردن شکر در آب را ادامه دهیم، به جایی خواهیم رسید که شکر حل نمیشود که به آن محلولی سیرشده میگویند.
- افزایش دما با انحلالپذیری رابطه مستقیم دارد اما انحلال پذیری گازها با افزایش دما کاهش مییابد.
دوستان عزیز از این که تا اینجا مقاله با من همراه بودید، بسیار باعث خوشحالی است؛ بعد از مطالعه آموزش فصل اول علوم هشتم، برای مشاهده جواب تمامی سوالات این فصل و سایر فصلها کافی است، از طریق این لینک گام به گام فصل اول علوم هشتم اقدام کنید؛ همچنین میتوانید نمونه سوال فصل اول علوم هشتم که در این سایت ارائه شده است را مطالعه کنید. در ادامه سوالاتی که درباره آموزش فصل اول علوم هشتم دارید؛ میتوانید از بخش نظرات مطرح کنید تا سریعأ پاسخگو باشیم.
سوالات متداول
- آیا تمام نکات فصل اول علوم هشتم در این مقاله گفته شده است؟
بله تمام نکات لازم آورده شده است. - آیا در این مقاله نمونه سوال و پاسخ فعالیتهای فصل اول علوم هشتم آورده شده است؟
خیر، در این مقاله فقط آموزش بررسی شده است؛ برای نمونه سوال و بررسی فعالیتها به آخر مقاله مراجعه کنید.